Skinfaxi - 01.12.1995, Page 27

UMFÍ
27
mmmamm
efni. Þarna er í raun um aö ræða hæg-
an bruna.
Og hvað er lífrænt efni? í bókum
má finna efnafræðilega skilgreiningu
á því, en hér dugar sú skýring að líf-
rænt efni sé efni sem er upprunnið frá
lífverum, plöntum jafnt sem dýrum.
Lífrænn úrgangur í safnkassa gæti því
verið laufblöö, kvistir, greinar, afklipp-
ur, hey, grænmeti, ávextir, kaffikorgur,
telauf, eggjaskurn, kjöt, fiskur, eggja-
bakkar, bylgjupappi, skrifpappír og
dagblöð, svo eitthvað sé nefnt.
Niöurstö&urnar
Úrvinnslu verkefnisins á Hólmavík er
ekki lokið, en helstu niðurstöður sem
liggja fyrir eru þessar:
Einangrun eöa ekki?
Mikill munur er á notagildi einangr-
aðra og óeinangraöra safnkassa. Nið-
urbrot lífræns úr-
gangs í einangruð-
um kössum getur
tekið nokkra mánuöi
eða eitt ár, en í óein-
angruðum kössum
tekúr þetta ferli lík-
lega um þrjú ár.
Hitastigiö í ein-
angruðu kössunum
verður einnig hærra
eða um 60°C. Illgres-
isfræ og plöntusjúk-
dómar þola yfirleitt
ekki svo hátt hita-
stig, þannig aö safn-
kassamold úr ein-
angruðum kössum
verður væntanlega
heilbrigðari en ella.
Oeinangraðir kassar
eru hins vegar ódýr-
ari og einfaldari aö
allri gerð, og í sum-
um tilvikum skiptir
niðurbrotstíminn
ekki öllu máli. Því er
ástæðulaust að af-
skrifa óeinangruðu
kassana.
skiptir miklu máli, og því er heppilegt
að úrgangurinn sé sem fjölbreyttastur.
Gott er ab kurla greinabúta
Æskilegt er aö kurla greinabúta áður
en þeir eru settir í safnkassana. Trjá-
greinar o.þ.h.. brotna seint niöur, en
séu þær kurlaðar bæta þær loftstreymi
í kössunum, auk þess sem innihaldið
verður léttara í sér og þægilegra til úr-
vinnslu. Sama gildir um aðrar trénað-
ar plöntuleifar, svo sem dauða stöngla
úr vorhreinsuninni o.s.frv. Reyndar
má segja aö það sama gildi einnig um
dagblöð, en þau þarf helst að rífa nið-
ur til að þau nýtist í safnkössunum.
Hvers vegna safnkassar?
Taliö er aö um 30-50% af öllu sorpi
sem til fellur á íslenskum heimilum sé
lífrænn úrgangur sem hægt væri að
breyta í gróöurmold í safnkössum. í
Hverjir geta notaö safnkassa?
í raun og veru geta allir notað safn-
kassa til að breyta lífrænum úrgangi í
gróðurmold. Þessi aðferð hentar þó
best þeim sem búa í einbýlishúsum og
raðhúsum og hafa pláss fyrir kassa á
lóðinni. í þéttari byggð hentar betur
að fást við lífrænan úrgang á sameig-
inlegum vettvangi, en það útheimtir
aö sjálfsögöu meiri tækjabúnað og
flutning á úrganginum frá heimilum
aö vinnslustaö.
Ab lokum
Nýting á lífrænum úrgangi í safn-
kössum er gott dæmi um það sem
hvert og eitt okkar getur gert fyrir
náttúruna. Við finnum oft fyrir van-
mætti og teljum okkur engin áhrif
hafa í stórum heimi. Það sem við ger-
um er vissulega sem dropi í hafið, en
við megum þó aldrei gleyma því, að
Þórdís Gunnarsdóttir og Sara Benediktsdóttir eru oð athuga ástand mála í safnkassanum sínum.
Fjölbreyttur úrgangur gefur góba
raun
Arangurinn af notkun safnkassanna
virðist verða því betri sem úrgangur-
inn er fjölbreyttari. Nokkrar fjölskyld-
ur í verkefninu á Hólmavík notuðu
eingöngu plöntuleifar, þ.e. garðúrgang
og grænmetisleifar o.þ.h.. úr eldhús-
inu. Aðrir notuðu jafnframt pappírsaf-
ganga og afganga af kjöti og fiski. Síð-
ari samsetningin virðist gefa betri ár-
angur. Plöntuleifar innihalda mikið af
kolefni (C), en dýraleifar eru hins veg-
ar próteinríkar og innihalda því tölu-
vert magn af köfnunarefni (N). Hlut-
fallið milli C og N í safnkössunum
sumum tilvikum getur þetta hlutfall
verið enn hærra, eða allt aö 70%! Því er
ljóst að almenn notkun safnkassa
myndi hafa í för með sér mikinn sparn-
að í sorphiröu. Þá er ekki eingöngu ver-
ið að tala um beinan peningalegan
sparnað, sem þó yrði verulegur, heldur
einnig og ekki síður um umhverfislegan
sparnað. Sá sparnaður er reyndar tví-
þættur: Annars vegar er hægt með þess-
um hætti aö viðhalda lífrænum efnum
í hringrás náttúrunnar í staö þess að
kasta þeim á glæ og hins vegar er hægt
ab komast hjá þeirri mengun og óþrifn-
aði sem fylgir því að eyba þessum efn-
um með uröun eöa brennslu.
án dropanna væri ekkert haf. Þess
vegna eigum við að leggja okkar af
mörkum, og það getum við m.a. gert
með þeim hætti sem hér hefur verið
lýst.
Förgun á lífrænum úrgangi er ekki
vandamál, heldur vibfangsefni. Líf-
rænn úrgangur er ekki andstyggi-
legt sorp, heldur auðlind. Þessa auð-
lind eigum við að nýta, sjálfum
okkur og börnunum okkar til góðs.
Stefán Gíslason
sveitarstjóri á Hólmavík