Skinfaxi - 01.12.1995, Qupperneq 67

UMFÍ
67
HUGSJONASTARF OG
F YRIRT ÆKJ AREKSTU R
A ársfundi Vinnuveitendasambands íslands í maí sl. var
stefna samtakanna í umhverfismálum lögö fram til sam-
þykktar. Tilgangur VSÍ meö mótun stefnu í umhverfis-
málum er aö gera stjórnvöldum og almenningi grein
fyrir hagsmunum og megináherslum atvinnulífsins í
þessum málaflokki. Stefnumótunin á einnig aö vera leiö-
beinandi fyrir fyrirtœkin í landinu og um leiö hvatning
til þeirra um aö þau marki sér ákveöna umhverfisstefnu,
hvert á sínu sviöi.
Varðandi úrgang frá fyrirtækjum, þá
telur VSÍ æskilegt að dregið verði úr
myndun úrgangs með því að auka
endurnotkun og endurnýtingu hans
óg draga úr óhóflegri notkun umbúða
og hvetur fyrirtækin að setja sér mark-
mið í þeim efnum. En eftir situr upp-
safnaður vandi fyrri ára sem erfitt er
að taka á, en það er rusl og úrgangur
frá einstaklingum og ýmissi atvinnu-
starfsemi, sem dreifður er um landið
þvert og endilangt. Hvernig á að taka
á þessu máli og hverjir eiga að bera
kostnaöinn sem hlýst af hreinsun
landsins?
Á þessu ári leggur UMFÍ upp með
umhverfisverkefni á landsvísu undir
kjörorðunum „bætt umgengni um
hafið, strendur, ár og vötn landsins",
sem felst í fræðslustarfsemi og hreins-
unarátaki á ströndum, ár- og vatns-
bökkum landsins. í mikið er ráöist,
enda af miklu að taka.
Hugsjónastarf
Þetta leiðir hugann að því hvers viröi
slíkt hugsjónastarf er þjóöinni og at-
vinnulífinu í landinu. Samkvæmt
mengunarbótareglunni skal sá sem
mengar eða spillir umhverfinu greiöa
kostnaðinn við að bæta skaðann. Það
telst til undantekninga, ef unnt er aö
draga einhvern einstakling til ábyrgð-
ar í þessum efnum, en aftur á móti
má oft rekja mengunina til ákveðinna
hagsmunahópa, t.a.m. netadræsur í
fjörum til sjávarútvegs, heyplast til
bænda, leifar veiðarfæra við ár og
vötn til sportveiðimanna svo eitthvað
sé talið. Jafn umfangsmikið hreinsun-
arátak og ungmennafélögin í landinu
leggja nú upp með er í raun mjög
kostnaðarsamt og óljóst hvort nokk-
urn tíma hefði náðst samkomulag um
greiðslu þess reiknings, ef unga fólkið
hefði ekki tekið af skarið með hug-
sjónastarfi sínu. Þetta sýnir augljós-
lega hvers grasrótarhreyfingin er
megnug þegar um slíkt þjóðþrifamál
er að ræða, sem höfðar til almennings
í landinu og skiptir framtíðina miklu
máli. En þess ber að gæta, að þótt
hreinsunarátak sé í sjálfu sér góðra
gjalda vert, þá leysir það eitt út af fyr-
ir sig ekki allan vandann. Málinu þarf
að fylgja eftir svo að ekki sæki í sama
horf og áður. Gera þarf mengunar-
völdunum grein fyrir lagalegri og sið-
feröilegri skyldu þeirra við umhverfið
og nauðsyn þess að koma slíkri stjórn
á umhverfismál sín að umhverfið bíði
ekki tjón af.
Fyrirtækjarekstur
Oft má heyra ámælisraddir í þjóðfé-
laginu í garð atvinnulífsins þegar
spurt er hvers vegna fyrirtækin i land-
inu leggi ekki umhverfisátaki á borö
við þetta frekara lið. Ég tel ekki að
slíkt stafi af skorti á vilja, heldur
hvernig erindið er borið upp við fyrir-
tækin. Fyrirtækin eru rekin á allt öðr-
um forsendum en grasrótarhreyfingin.
Fyrirtækin ganga ekki á hugsjóninni
einni, heldur ráða þar ferðinni blá-
kaldir viðskiptahagsmunir, sem varða
spurninguna um afkomu fyrirtækj-
anna, líf þeirra eöa dauða. Fjárfestar
leggja fé í fyrirtæki til að ná há-
marksávöxtun fjár síns, en það er jú
markmið flestra að ávaxta fé sitt sem
best. Því er það skylda stjórnenda fyr-
irtækja að tryggja fjárfestum sem
bestu arösemi og ráðstafa fjármunum
eingöngu fyrirtækinu til framdráttar.
Það er í flestum tilvikum aðeins
tvennt sem rekur fyrirtækin til að
„eyða" fjármunum í umhverfismál, en
það er annars vegar lagaleg skylda og
hins vegar fjárhagslegur ávinningur.
Um lagalega skyldu þarf ekki að fjöl-
yrða, en fjárhagslegur ávinningur get-
ur verið af ýmsum toga og almenn-
ingi ekki alltaf auðsær. Leggi fyrirtæk-
in meira af mörkum í umhverfismál-
um en lög og reglur kveða á um, þá
eru þau í flestum tilvikum að kaupa
sér bætta ímynd, sem á að skapa þeim
aukna viðskiptavild. Sú ímynd sem
fyrirtækin eru einkum að sækjast eftir,
er að komast undan miskunnarlausri
gagnrýni almennings fyrir slaka
stjórnun umhverfismála sinna, beina
athygli almennings að því sem vel
hefur verið gert á þessu sviði innan
fyrirtækja, eða að fá nafn fyrirtækis
tengt einhverju þjóðþrifaátaki. Allt
gefur þetta fyrirtækjum jákvæða
ímynd, sem endurspeglast í auknum
viðskiptum og betri arösemi. Þegar
leita þarf stuðnings atvinnulífsins við
átak á borð við hreinsunarátak ung-
mennafélaganna, þarf að leggja áætl-
unina fyrir fyrirtæki sem viöskipta-
hugmynd, sem tryggir að markmiðum
átaksins verði náð um leið og hags-
munir fyrirtækisins eru virtir. Þetta
eru lögmál viðskiptalífsins.
Lokaoró
Þó að sú hugmyndafræði sé gjörólík,
sem liggur annars vegar að baki hug-
sjónastarfi og hins vegar að baki fyrir-
tækjarekstri, er ekki þar með sagt að
fulltrúar þessara sjónarmiða geti ekki
átt samleið í ákveðnum málaflokkum.
Menn verða aðeins að gera sér grein
fyrir því, aö aðilarnir nálgast málin á
mismunandi hátt, með mismunandi
hugarfari og á mismunandi forsend-
um. Temji menn sér að virða starfsað-
ferðir hver annars og líta á málin frá
öllum hliöum verður vart annað séö
en að ná megi miklum árangri í um-
hverfismálum með samstarfi þessara
ólíku hópa, eins og reyndar fjöldi
dæma sýnir, enda gæti hvorugur aðil-
inn án hins verið, þegar um slíkt stór-
átak er aö ræða.
Óskar Maríusson
VSÍ