Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1949, Blaðsíða 6

Gils Guðmundsson
Þœttir úr siglingasögu, I.
Upphaf siglinga
Þegar hvítir menn komu fyrst til Ástralíu
og tóku að kanna þá heimsálfu, fundu þeir með-
al annars báta úr tréberki, sem frumbyggjar
álfunnar notuðu mikið. Frumbyggjarnir losuðu
börkirin af stórum trjám, lokuðu endum barkar-
hólksins með viðarspeldum, — og þá var fleyt-
an fullsmíðuð. Síðan ýttu þeir á flot, settust
upp í farkostinn og stjökuðu sér áfram með
priki eða reru jafnvel með höndunum. Með þess-
um hætti komust þeir yfir vötn og lygnar ár
og gátu einnig veitt skelfiska og önnur sjávar-
dýr uppi við lanidsteina.
Þarna var enn í notkun svo frumstæð flevta,
að naumast var hægt að kalla hana bát. Óra-
langt er bilið frá barkarnökkva þessum og til
eimdrekanna miklu, sem nú plægja úthöfin. Og
þó má fullyrða, að sízt hafi þeir farkostir verið
veglegri, sem forfeður okkar, hvítra manna,
notuðust við fvrir örófi alda. Að vísu má gera
sér það í hugarlund, að einhvers konar flekar
hafi verið notaðir til fargreiða áður en nokkur
sú fleyta varð til, sem bátsnafn verðskuldar. En
skammt mun þá hafa verið komið sögu manns
hins viti gædda, þegar hann tók að hola innan
trjábút og ýta honum eða damla eftir ám og
vötnum.
Frumstæðir þjóðflokkar á eyjum ýmsum í
Kyrrahafi, Borneo, Sumatra og Java, notast enn
í dag við mjög einfalda og auðsmíðaða báta,
sem eru þó svo gerðir, að þeir þykja ótrúlega
traustir og góðir í sjó að leggja. Aðalhluti báts-
ins er trjábútur, holaður innan, en samsíða
bátnum, í fimm til sex feta fjarlægð, er komið
fyrir á bæði borð tveim öðrum trjábútum, álíka
löngum, en grennri, til að koma í veg fyrir að
báturinn velti. Þessi einfaldi útbúnaður gerir
eintrjáninginn furðu stöðugan og góðan í sjó
að leggja. Á slíkum bát má fara allra sinna
ferða þótt mikil ylgja sé og jafnvel krappur
sjór. Maður, sem kann að stjórna þess konar
fleytu, er jafnöruggur og Eskimói í húðkeip
sínum, því að viðarbútarnir, sem festir eru sam-
síða bátnum, mynda jafnvægi og koma í veg
fyrir að hvolfi. Bát þessum er auðstýrt með ár-
um og hægðarleikur að sigla honum undan
vindi. Að vísu er ekki hægt að koma þar fyrir
margbrotnum seglabúnaði, en þurrkað skinn
eða jafnvel strigamotta fest við krosstré, tekur
nógu mikið á sig til þess, að báturinn skríði
undan vinidi.
Það mun nú skoðun margra fræðimanna, að
vagga skipagerðar hafi staðið við sti’endur Asíu,
en ekki við Níl eða Miðjarðarhaf, eins og löng-
um var talið. Víst er það, að Kínverjar kunnu
til siglinga löngu á undan forfeðrum okkar,
Evrópumanna. Fleyta Kínverjanna, sem junka
nefnist er harla ólík vestrænum skipum. Sú
skipagerð mun vera firnagömul, og er raunar
líklegt, að junkan hafi engum höfuðbi’eyting-
um tekið um óralangt skeið. Og þessum sér-
kennilegu skipum, sem að stofni til eru aftan
Bátur úr trjábol, sem hefur verið holaður innan.
úr grárri forneskju, hefur á síðari tímum verið
siglt yfir úthöf, jafnvel umhverfis jörðina, með
strádúk í segla stað.
Miklar siglingar Asíuþjóða löngu áður en
Evrópumenn koma fram í birtu sögunnar, eru
óvéfengjanleg staðreynd. Frá Suðurlöndum
kom áttavitinn, sem gjörbreytti siglingum
Evrópumanna á 14. öld. Með nokkru öryggi má
rekja för hans vestur á bóginn og mestar líkur
ZBB
VIKINGUR