Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1949, Blaðsíða 30

Fyrstii gufuskip jiir Atlantsliaf
Allt frá þeim tíma, er hvítir menn tóku í
stórum stíl að nema Vesturálfu heims og koma
þar nýjum þjóðríkjum á fót, voru samgöngur
milli Evrópu og Ameríku eitthvert mesta við-
fangsefni og vandamál, sem erfitt reyndist að
leysa. Flytja þurfti f jölda fólks og mikinn varn-
ing vestur um haf, og slíkt hið sama hina leið-
ina, frá nýja heiminum til gamla heimsins. Á
öld seglskipanna voru svo stórfelldir flutningar
fólks og varnings þessa löngu leið miklum erfið-
leikum bundnir. Skipin voru af eðlilegum ástæð-
um sein í förum, þar eð eingöngu varð að
treysta seglum og vindi. Seglskipin gátu heldur
ekki lestað eða rúmað mikið, miðað við hina
stóru Atlantshafsdreka vorra tíma. En þá, eins
og nú, voru stærstu og beztu skipin höfð í sigl-
ingum þessum, hin svokölluðu „Western Ocean
Packets". Þegar kom fram á 19. öldina tóku
Ameríkumenn forystuna um siglingar þessar.
Skip þeirra, er voru allstór og vel búin seglum,
voru að meðaltali 34 daga vestur yfir hafið og
22 daga austur yfir það.
Langt er síðan menn veittu gufuaflinu at-
hygli og hófu tilraunir til að taka það sem orku-
312
gjafa í þjónustu sína. Er talið, að það hafi fyrst
borið nokkurn árangur hjá gríska vísindamann-
inum Arkimedesi á þriðju öld f. Kr., sem reyndi
að nota gufuþrýstinginn til að skjóta kúlum úr
fallbyssu. Hér um bil einni öld f. Kr. beizlaði
Grikkinn Heron gufuaflið og notaði það við
dælu eina, er hann fann upp, til að dæla með
vatni. En þó var það eigi fyrr en átján öldum
síðar, sem gufuaflið var með verulegum ár-
angri tekið í þjónustu mannsins. Frumkvæðið
að því átti franski hugvitsmaðurinn Denis Pap-
in, sem gerði frumdrætti að vél, þar sem gufa
væri látin þrýsta á stimpil. Það var um 1690.
Bretarnir Savary, Newcomen og Cowley gerðu
síðan tilraunir til að smíða vélar, er byggðar
voru á þessari hugmynd. Varð þeim nokkuð
ágengt. Þó var það eigi fyrr en James Watt
gerði hinar stórmerku endurbætur sínar á gufu-
vélinni, sem hún fékk hagnýta þýðingu, enda
þóttu uppgötvanir hans svo mikilvægar, að hann
hefur jafnan síðan borið tignarheitið „faðir
gufuvélarinnar".
Til eru heimildir um það, að Rómverjar hinir
fornu gerðu þrem öldum fyrir Krists burð til-
VÍ KIN B U R
i