Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1951, Blaðsíða 29

hyglisvert menningarplagg, sennilega það elzta,
sem völ er á. Þegar allar aðstæður eru betur
grundaðar, verður Ijóst, að stjömumyndirnar
eru röð raunhæfra myndasagna, sem vissulega
hafa örvað ímyndunarafl fornaldarmanna. 1
þeirri lögun, sem stjörnumyndirnar nú þekkj-
ast, eru þær í aðalatriðum frá Grikkjum, en
fjöldi atriða benda til þess, að þær séu miklu
eldri. Verður nú nokkuð sagt frá samhengi
stjörnumyndanna. Það verður byrjað að segja
frá Bjarnarmyndunum. Á himinmyndum frá
eldri tímum, eru „Birnirnir" sýndir með óvenju
stórum skottum. Það er nú svo, að skott á Bjarn-
dýri er ekkert einkennandi fyrir það. Upphaf-
lega voru þessar Bjarnarmyndir í líkingu við
Sjakala (refs bróður), eins og skottin benda til.
Það voru Grikkir, sem breyttu þessum dýrum í
„Bimi“. Það minnti þá á sögnina um Arkas,
sem var sonur Nymfen Kallisto og Zeus. Vegna
afbrýðissemi breytti Hera konu Zeus, Kallisto
í bjamarlíki. Var sonur hennar Arkas, sem
var á dýraveiðum, næstum búinn að drepa hana,
án þess að vita, að þetta dýr var móðir hans.
Zeus hindraði þetta óhæfuverk, með því að
breyta þeim báðum í stjörnumyndir. Hera
skipaði sjávarguðnum Thelis, að sjá um að
þessar stjörnumyndir mættu aldrei fara af lofti,
sökum þess ganga þær ekki undir. Þannig er
skýring Grikkja. Dreka-stjörnumyndin táknar
þann dreka, sem settur var til þess að varð-
veita garð Hesperidernes, en var drepinn af
kappanum Herkules, þegar hann ruddist inn í
garðinn, til að ræna hinum gullnu ávöxtum
hins dýrmæta trés. Herkules, sem rómaður var
fyrir fjölda afreksverka, er einnig ein stjörnu-
myndanna á festingunni. Stjörnumyndirnar:
Cefeus, Cassiopeja, Andromeda, Perseus og
Hvalurinn (Celus), eru öll tengd sömu þjóð-
sögu. Cefeus var konungur í Cliopien, var
hann giftur hinni fögru drottningu Cassiopeja.
Cassiopeja drottning hældi sér mikið af ferg-
urð sinni og fullyrti, að vera enn fegurri en
gyðjan Hera. Það þurfti minna til að hrópa
yfir sig reiði guðanna. 1 þetta sinn létu afleið-
ingarnar ekki lengi bíða eftir sér. Sjávarguð-
inn Neptunus þjakaði landinu með óstjóm-
legu flóði, hræðilegt sjóskrímsli í hvalslíki ætl-
aði að granda því. Cassiopeja fór þegar á fund
véfréttar, er sagði henni, að ógæfunni linnti
ekki fyrr en Andromedu dóttur drottningar yrði
fórnað skrímslinu. Aðrar úrgöngudyr voru ekki
færar, var henni því fórnað, var hún bundin
við klett á sjávarströndinni og beið hún þar
sinna hræðilegu örlaga. Þegar neyðin er stærst,
er hjálpin næst. 1 þann mund, er sjávarskrímsl-
ið kom upp að ströndinni til að hremma bráð
sína, kom hin glæsta hetja Perseus, ríðandi á
hinum vængjaða hesti Pegasus (sem einnig er
stjörnumynd á himninum). 1 hendi sinni hélt
hann á því ægilega Medusuhöfði, þar sem hvert
höfuðhár eru slöngur, sem var svo skelfilegt,
að hver sem leit það, varð samstundis að steini.
Þessum haus otaði Perseus að skrímslinu, sem
þá þegar varð að steinstólpa. Að sjálfsögðu
urðu þau hjón, Andromeda og Perseus. Síðar
settu guðirnir allar þessar framkomnu persón-
ur upp á festinguna.
Hrúturinn er þekktur úr mörgum grískum
sögum. Hann bar gullna gæru, sem var fómuð
guðunum og hékk hún uppi í hinum helga fórn-
arlundi í Kalkis. Nokkrir fullhugar fóru á
skipinu Argo (er það stjörnumynd) til Kalkis,
þar sem kappinn Jason hrifsaði til sín hina
gullnu gæru og fór með hana sem herfang til
Grikklands. Á líkneski Thorvaldsens af Jason,
sést hann (Jason) halda á gærunni á hand-
leggnum. Stjörnumyndin „Fiskarnir“, er saga
um gyðjuna Venus og son hennar Amor. Þau
voru elt af óvættinum Tyfon. 1 neyð sinni
breyttu þau sér í tvo fiska og köstuðu sér í
ána Eufrat og björguðu þannig lífinu.
„Vatnsberinn" (Aquarius) er mjög gömul
stjörnumynd. Egyptar veittu því athygli, að
koma þess var í sambandi við flóðin í Níl.
Grikkir gerðu þessa mynd að leyndardómsfullri
„persónu", að nafni „Denkalion", sem í sam-
ráði við konu sína, „Pyrrha“, björguðu sér á
bát frá syndaflóði og tryggðu mannkyninu
þannig framhaldslíf hér á jörðu. Sögnin svarar
til Arkar-Nóa í Gamla-Testamentinu.
Stjörnumyndin „Nautið“ (Taurus) er mjög
gömul. Hjá Forn-Egyptum táknaði það hinn
heilaga uxa Apis. Hjá Grikkjum táknaði það
nautið, sem Zeus notaði þegar hann' nam burt
hina fögru kóngsdóttir Evropa. Á hrygg Nauts-
ins er „Sjöstirnið“, hin auðsæa stjörnuþyrp-
ing, sem alla tíma hefur vakið aðdáun manna.
Ni&urlag næst.
VÍKINGURINN
Ýmislegt efni bíður næsta blaðs, er mun verða
allstórt (júlí- og ágústblað saman). Mun það
flytja margar sögur og annað skemmtiefni, auk
greina um málefni sjómannastéttarinnar.
VÍKIN □ U R
175