Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1960, Blaðsíða 9

Skúli fógeti I brimgarðinum, en menn úr björgunarsvcit Grindavíkur í fjöruborðinu
mönnum, og brak úr hinu
sokkna skipi.
Ef minnisvarði yrði ein-
hverntíma reistur yfir hinar
fjölmörgu hetjur hafsins úr
síðustu styrjöld gæti hugsast,
að nöfn loftskeytamannanna
John Leaham og Arnold Tangen
yrðu efst á listanum. Þessir
tveir menn héldu vörð þar til
yfir lauk, þegar herflutninga-
skipið Henry S Mallory varð
fyrir tundurskeyti og sökk, en
þar gerðist ein mesta harmsaga
stríðsins á hafinu. Mallory var
á leið frá New York til Reykja-
víkur með 433 hermenn, en á-
höfnin var 74 menn.
Vegna hins dýra farms var
stillt svo til að skipið væri á
sem hættuminnsta stað í skipa-
lestinni. Það var þriðja skip í
þriðju röð í lestinni, sem í voru
65 skip.
Staðan í skipalestinni bjarg-
aði samt ekki Mallory. Kl. 4 að-
faranótt hins 7. febrúar 1943
var það hæft með tundurskeyti
540 sjómílum S af Reykjanesi.
Dimmt var og stormur og
kuldi. Mallory tók þegar að
sökkva, enda hafði tundur-
skeytið komið í afturhluta skips-
ins, bókstaflega flett honum upp,
og um leið drepið alla þá menn,
sem voru þar fyrir.
Öngþveiti ríkti um borð, en
þó var reglu haldið uppi og það
var hinn strangi agi, sem bjarg-
aði fjölda manns, sem að öðrum
kosti hefðu látið lífið.
Á efra þilfari brutu öldurnar
alla björgunarbáta stjórnborðs-
megin. Hinir voru yfirfullir af
hermönnum, enda voru aðeins 10
björgunarbátar eftir til að taka
við 500 manns.
Þriðji stýrimaður Robert
Trenoveth tók að sér að stjórna
björgunarstarfinu. Hann var svo
rólegur að líkast var að hann
væri að stjórna bátaæfingum, en
ekki að berjast við ólmar öldur
hafsins á sökkvandi skipi.
Reyndar voru þarna unnar
hetjudáðir af mörgum. Nokkrir
af skipshöfninni reyndu að
bjarga félögum, sem höfðu lok-
víkingur
ast inni. Þeir sukku með skip-
inu. Einn hásetanna fann eina
af skyttunum illa slasaðan, tók
hann á bakið og kom honurn fyr-
ir í einum af björgunarbátnum.
Annar háseti leiðbeindi nokkr-
um særðum hermönnum til bát-
anna og sneri þegar aftur til að
leita að fleirum. Skipstjórinn
Horace Weaver neitaði að yfir-
gefa stjórnpallinn. Hann sagði,
að það væri sinn staður meðan
nokkur sála væri um borð í skipi
sínu.
Á meðan þessi harmleikur
stóð yfir voru loftskeytamenn-
irnir Leaham og Tanger við
vinnu sína í loftskeytaklefan-
um. Þeir vissu vel að skipið
mundi ekki fljóta lengi. Ljósiu
voru orðin dauf og þilfarið nam
við sjávarmál.
Hrópin og köllin í hermönn-
unum, hröð fótatök á þilfarinu
allt þetta hlýtur að hafa haft
örvandi áhrif á þessa tvo menn
til að yfirgefa hið vonlausa en
þýðingarmikla starf þeirra og
leita bjargar eins og hinir og
hlaupa fyrir borð.
En þeir brugðust ekki hinni
hefðbundnu köllun sinni. Þeirri
skyldu, sem krafizt er á hafinu,
að yfirgefa ekki starfið meðan
nokkur maður var um borð og
hægt að senda skeyti. Þeir yfir-
gáfu ekki klefa sinn heldur
sukku báðir með skipi sínu.
Öll styrjaldarárin mátti lesa
í hinum opinberu frásögnum af
skipum, sem sökkt var með
tundurskeytum:
,,Þegar síðast var séð eða vit-
að, var loftskeytamaðurinn kyrr
í loftskeytaklefanum.
Það er tæpast hægt að krefj-
ast meira af nokkrum manni.
Á friðartímum heldur sagan
áfram. Nú er það stríð við nátt-
úruöflin, sem sífellt krefst
manndóms og skyldurækni, ekki
hvað sízt loftskeytamannanna.
Ótal slysum hefur verið og er
ennþá forðað og þau endað með
farsælli björgun mannslífa
vegna þess að loftskeytamaður-
inn gegndi þeirri skyldu sinni
að vera kyrr á verði og kallaði
á hjálp eða aðstoð, í stað þess
að hugsa um að leita eigin
björgúnar og láta hvern um að
bjargast eins og bezt gegndi. í
öllum tilfellum, eldsvoða um
borð, hafróti, eða strandi hefur
hann setið við morselykilinn og
oft og tíðum fórnað sínu eigin
lífi til þess að aðrir mættu
bjargast.
Skúli fógeti.
íslenzkir loftskeytamenn hafa
sízt orðið eftirbátar erlendra
stéttarbræðra sinna. Þau atvik
liafa komið fyrir í okkar stuttu
sögu, sem ótvírætt leiða í ljós
að hetju-dáðir hafa verið unnar.
145