Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1960, Blaðsíða 22

Háttvirti sandormnr!
Snjöllustu verkfræðingar og
uppfinningamenn mega að vissu
leyti, þakka sínum sæla fyrir, að
dýrin tala ekki mannamál. Því
annars fengju þeir sennilega
margt óskemmtilegt að heyra
um sína eigin snilli. Ef að til
dæmis sandormur frá Kara-
Kum eyðimörkinni kæmi á bygg-
ingarsvæði, þar sem verið væri
að þrýsta stólpum niður forar-
leðju eða fasta jörð, með „vibra-
tion“ aðferð, myndi hann hrista
kúlulagaða hausinn og segja
háðslega „Snilldarvinna!" Þetta
geri ég alltaf svona. .. Strax ef
ég verð var við einhverja hættu,
byrja ég að „vibrera" og bora
mig á augabragði djúpt niður
í sandinn ..
Hverju myndu verkfræðing-
amir svara? Sennilega: Kæri
herra Sandormur, að sjálfsögðu
getur komið fyrir í einstaka til-
fellum hliðstæður við náttúr-
una...“ En við slíku myndi
Sandormurinn bregðast hinn
versti við og segja: „I einstaka
tilfelli? Nei, herrar mínir, þið
stælið fjölda margt úr dýralífi
náttúrunnar. Sannanir? Mætti
ég minna yður á! Það var á ár-
unum ...“
. .. Það var snemma í fyrri
heimsstyrjöldinni. Þýzku kaf-
bátarnir voru að ná yfirtökum
á siglingaleiðunum. Þá fékk
breski flotinn útbúnað á all-
marga tundurspilla er gerði
kleift að finna kafbátanna neð-
ansjávar ef þeir voru nærri, af
hávaðanum frá skrúfum þeirra,
ef þær voru í gangi — svo-
nefndan Hydrophon. Þegar þetta
tæki var sett í notkun trúðu
menn því, að auðvelt myndi
reynast að yfirvinna kafbátana
á nokkrum vikum. En þessi von
brást. Útbúnaðurinn hafði einu
slæman galla. Þegar skipið, sem
hafði útbúnaðinn, var á fullri
ferð, gerði straumsjórinn frá
hraðanum svo mikinn hávaða
kringum hlustunartækin, að
það yfirgnæfði skrúfuþyt kaf-
bátanna.
Breska hermálastjómin setti á
laggimar nefnd sérfræðinga, er
var fengið það hlutverk, að
finna ráð við þessum galla á
Hydrophan-tækjunum. Dagar og
vikur liðu án þess að sérfræð-
ingunum tækist að finna nokkra
lausn. En einn daginn mætti
hinn frægi eðlisfræðingur Rob-
ert Wood á fundi hjá nefndinni.
Og honum varð strax að orði:
verkfræðingarnir verða að læra
af selunum! Þeir heyra nefni-
lega ágætlega, þó að þeir séu á
hraðsundi í sjónum!“
Hlustunarútbúnaði Hydro-
phon tækjanna var strax breytt
í sama form eins og heymarút-
búnaði selsins, er fyrirkomið af
náttúrunnar hendi. Og eftir það
,,heyrðu“ tækin prýðilega, þó að
full ferð væri á leitarskipinu.
*
Lengi höfðu menn unnið á-
rangurslaust að því að gera til-
raunir til þess að hjálpa blindu
fólki, og þó ekki væri nema
að örlitlu leyti til þess að sigrast
á sjónleysinu. Loks tókst mönn-
um að útbúa hátíðnitæki, sem
sendir frá sér bylgjur, er gefa
frá sér merki í viðtökutæki sem
einnig fylgir útbúnaðinum, sem
hengdur er um háls hins blinda
og gerir þannig aðvart um
hindrun. Fordæmið að uppfinn-
ingunni er dregið af þekkingu
á því hvemig leðurblökur eru
útbúnar af náttúrunnar hendi til
þess að fljúga um hindrunar-
laust í myrkri! Og tekist hefui’
að gera þessi tæki svo nákvæm,
að þau verða vör við þunnan
snærisstreng.
Fjöldi skipa eru nú útbúin
með ratsjám sem byggðar eru
upp á sama grundvallaratriði,
að senda hátíðnisveiflur út frá
sér, er endurkastast strax, ef
þær mæta einhverri mótstöðu.
Jámsmiðir hafa fremst í
vængjunum svört smáþykkildi,
sem nefnd eru „Pterostigma“,
ef þau eru fjarlægð úr vængjun-
um missir jámsmiðurinn jafn-
vægi við flug sitt og steypir
stömpum við að fljúga. Þegar
flugsiglingafræðingnum M. K.
Tichonrawow var sagt frá þessu
sérkennilega fyrirbæri, varð
honum strax hugsað til óstöð-
ugleika í flugvélavængjum, en
vegna hans höfðu fjöldi flugvéla
hrapað og margir tilraunaflug-
menn látið lífið. Nú hafa flug-
vélabyggingasérfræðingar náð
þessum óstöðugleika úr vængj-
unum á mjög einfaldan hátt: T
líkingu við „Pterostigma" járn-
smiðanna hafa þeir þyngt í
hlutum flugvélavængbroddanna.
Hefðu þeir, sem flugvélar
byggja, fyrr veitt athygli og
notfært sér tækniútbúnað jám-
smiðanna! hefðu sennilega mikl-
ar fómir sparast.
M. K. Tichonrawow segir í
bók sinni „Flug fuglanna":...
náttúran sýnir okkur oft á hve
furðulega einfaldan hátt er auð-
velt að leysa margbrotið verk-
efni.
Fyrirbærið með járnsmiðinn
varð til þess, að flugvélaverk-
fræðingar fóru að veita flugi
fugla og flugna meiri athygli.
Og af því leiddi margskonar
uppfinningar. T. d. tókst með
sérstaklega fullkominni hrað-
myndatökuaðferð að sjá það, að
vængir fiðrilda á flugi mynduðu
bogadrátt og að útbroddar
vængjanna mynduðu hreyfingu,
sem líktist tölustafnum átta. En
samkvæmt því myndu vind-
mylluspaðar, sem hægt væri að
skifta eða stilla á svipaðan máta
eins og hjá fiðrildunum, geta
unnið áfram, með tiltölulega lít-
illi vindorku.
¥
Hinn framúrskarandi sér-
fræðingur í djúpsjávarköfun R.
Davis hefur ritað leiðarvísir
fjTÍr kafara en í kaflanum um
útbúnaðinn vísar hann til lík-
amsbyggingar lítils orms á
VÍKINGUR
158