Náttúrufræðingurinn - 1961, Qupperneq 3

Náttúrufr. — 31. árgangur — 3. hefli — 97.—144. síða — Reykjavlk, olitóber 1961
Bjarni Helgason:
r
Athuganir á hitastigi jarðvegs íMslandi
Inngangur.
Hiti er einn þeirra aðalþátta, sem álirif hafa á vöxt plantnanna
og dreifingu þeirra um hina ýmsu staði og hluta heims. Fjölda-
margar athuganir og rannsóknir hafa verið gerðar á áhrifum loft-
hitans á gróðurinn og hefur t. d., Bandaríkjamaðurinn Dauben-
mire (1959) gert þeirn atriðum nokkur almenn skil. Hins vegar er
að finna í Annual Review of Plant Physiology frá árinu 1953 grein
um svipað efni eftir annan Bandaríkjamann, Went að nafni (Went,
1953), sem að vissu leyti veitir fullkomnara og nákvæmara yfirlit.
En hann ritar eingöngu um hin sérstöku áhrif lofthitans á plönt-
urnar og greinir frá mörgum rannsóknum í því sambandi.
Vöxtur hinna æðri plantna er ekki aðeins háður lofthitanum,
lieldur líka hitastigi jarðvegsins og því, hvernig jarðvegurinn
varðveitir þann hita. Jarðvegsbakteríurnar, sveppirnir og smádýr-
in í jarðveginum (microflora og microfauna), sem oft eru nauð-
synleg fyrir tilveru hinna æðri plantna, eru alveg háð liitastigi jarð-
vegsins. Eigi að síður hefur Jressi mikilvægi þáttur verið tiltölu-
lega iítið rannsakaður í samanburði við t. d. hin beinu áhrif loft-
hitans. Eitt bezta yfirlitið um Jrennan þátt hitastigsins er eftir
Bandaríkjamennina Richards, Hagan og McCalla (1952) með nokk-
uð á limmta hundrað tilvitnunum. Það verður þó ekki talið mik-
ið, þegar litið er á, að yfirlit þeirra nær yfir allt, sem ritað hefur
verið í þessu sambandi til ársins 1952.
Enginn vafi er á ]n í, að gildi jarðvegshitans eða mikilvægi hans
hefur margfaldazt á undanförnum árum vegna hinna víðtæku og
ört vaxandi tilrauna til að flytja plöntur milli staða og landa, og
rækta þær svo við allt önnur og jafnvel nrjög frábrugðin skilyrði
en Jrau, sem þær áttu áður að venjast.
Hins vegar verða áhrif jarðvegshitans aðeins rétt metin með