Náttúrufræðingurinn - 2000, Side 88

1. tafla. Skrá yfir forða 20 helstu olíuríkja
heims og endingartíma olíulindanna
miðað við árið 1999 og vinnslu eins og hún var árið 1998. Upplýsingarnar eru frá American Petroleum Institute.
Land Forði Endingar-
milljarðar tunna tími í árum
Saudi-Arabía 259,0 88
írak 112,5 146
Sameinuðu arabísku
furstadæmin 97,7 118
Kuwait 94,0 143
Iran 89,7 68
Venezuela 72,6 64
Sovétríkin fyrrv. 57,0 27
Mexíkó 47,8 43
Líbýa 29,5 58
Kína 24,0 21
Bandaríkin 22,5 10
Nígería 22,5 30
Noregur 10,9 10
Alsír 9,2 31
Brasilía 7,1 20
Angóla 5,4 -
Oman 5,3 -
Stóra-Bretland 5,2 14
Óháða beltið 5,0 -
Indónesía 5,0 11
forðaberginu til yfirborðs. Vegna þess að
jarðolía er léttari í sér en berg og vatn hefur
hún ætíð tilhneigingu til þess að stíga upp til
yfirborðs jarðar, og gerir það ef lekt upp-
runabergsins er nógu mikil og gildrur hindra
ekki olíustreymið. Það eru þessi fjögur
jarðfræðilegu skilyrði sem jarðfræðingar
hafa í huga við olíuleit.
Það fer eftir fergingu og upphitun hvort og
að hve miklu leyti hinar lífrænu leifar
setlaganna umbreytast í hráolíu (vökva) eða
jarðgas (gas). Jarðgas þolir meiri hita og getur
því fundist í dýpri jarðlögum en hráolía. Ýmiss
konar jarðmyndanir geta skapað gildrur fyrir
jarðolíu, t.d. fellingar, misgengi, setlaga-
linsur og saltstöplar (2. mynd).
Jarðolía er unnin úr jarðlögum með borun-
um. Fyrsta árangursríka olíuholan var boruð
í Pennsylvaníu í Bandaríkjunum árið 1859. í
árdaga olíuborana var jafnan byggður bor-
pallur og turn sérstaklega við hverja bor-
holu. Því litu boruð olíusvæði út eins og
borgir af turnum. Nú eru notaðir borar sem
flytja má milli staða. Með því að smíða
borpalla sem standa á sjávarbotni mátti
bora eftir olíu í setlög undir sjávarbotni.
Olíuborpallar eru mjög dýrir og því eru
jafnan boraðar margar holur af hverjum palli.
Fyrst er borað lóðrétt en holan síðan látin
beygja af. Með nýjustu tækni má gera holur
láréttar. Með þessu móti má ekki aðeins spara,
með því að bora margar holur af einum og sama
punktinum, heldur einnig auka líkur á árangri
af borun hverrar holu.
Stundum sjálfrennur hráolía úr borholum,
en oftast þarf þó að dæla henni. Yfirleitt er
enn mikil olía eftir í forðaberginu þegar
borholan er orðin þurrausin og ekki hægt að
dæla meiru úr henni. Mikið fé hefur verið
lagt í þróun aðferða til að nýta olíulindir
betur, eins og að bora sérstakar holur og
dæla niður í þær vatni eða gufu til að þvo
jarðolíuna út.
1. tafla sýnir helstu olíuríki heims. Tölum-
ar sýna þekktan hagnýtan olíuforða í hverju
ríki og á hve löngum tíma hann muni ganga
til þurrðar miðað við vinnslu árið 1999. Með
frekari borunum á þessi forði þó vafalaust
eftir að reynast stærri. Hækkun á hráolíu-
verði hefði sömu áhrif, svo og tækniframfarir
sem leiddu til bættrar nýtingar olíuforða á
olíusvæðum í vinnslu. Þannig er þekktur,
hagnýtur olíuforði hverju sinni teygjanleg
stærð.
Mikið olíumagn er að finna í olíubornu
leirflögubergi (oil shale) og tjörusandsteini
(tar sand), sem yrði hagkvæmt að nýta ef
hráolíuverð yrði nógu hátt.
í Bandaríkjunum einum er áætlað að enn
sé ekki búið að finna olíulindir með 25
milljörðum tunna af hráolíu og til viðbótarer
áætlað að vinna megi 300 milljarða tunna úr
olíusvæðum með bættri tækni. Því er nokkuð
langt í land að „síðasti olíudropinn" hafi
verið nýttur. Hins vegar er ljóst að hinn
geysimikli hráolíuforði í Austurlöndum nær
og það hversu ódýrt er að vinna olíuna þar
mun á komandi áratugum færa þjóðum í
þessum heimshluta auð og völd.
214