Náttúrufræðingurinn - 2000, Qupperneq 91

2. tafla. Vatnsaflsstöðvar á fslandi. Afl og
orkuvinnsla almenningsrafstöðva árið
1999.
Rafstöð Afl Orku- Álags- MWa vinnsla stuðulf GWhb %
Búrfell 282 2195 89
Hrauneyjarfoss 210 1174 64
Blanda 150 927 70
Sigalda 150 787 60
Sultartangi 62,5 61 11
Irafoss 47,8 262 63
Laxá 28 167 68
Steingrímsstöð 26,4 127 55
Ljósifoss 14,6 112 88
Mjólká 8,1 57,9 82
Andakíll 7,9 32,7 47
Lagarfoss 7,5 55,6 85
Skeiðsfoss 4,9 24,4 57
Elliðaár 3,2 1,5 5
Grímsá 2,8 17,2 70
Þverá 1,7 5,6 38
Fossar 1,2 4,5 43
Gönguskarðsá U 7,8 81
Smyrlabjargaá 1,0 7,7 88
Rjúkandi 0,84 8,0 109
Sængurfoss 0,72 0,72 11
Reiðhjalli 0,52 2,2 48
Laxárvatn 0,48 2,9 69
Búðará 0,24 0,80 38
Blævardalsá 0,20 0,73 73
Garðsá 0,17 0,03 2
Fjarðará 0,16 0,39 28
Mýrará 0,06 0,17 32
Alls 879,5 6043
a) megavött. Afltölurnar svara til þess afls sem
vélar virkjananna eru gefnar upp fyrir, svonefnt
ástimplað afl.
b) gígavattstundir, þ.e. milljónir kflóvattstunda.
Notkun heimila á íslandi liggur gjarnan á bilinu
3000-5000 kílówattstundir á ári, a.m.k. þar sem
raforka er ekki notuð til upphitunar.
c) 100% álagsstuðull svarar til þess að virkjunin
hafi verið keyrð stöðugt á fullu afli allt árið.
Stýring raforkukerfisins ræður mestu um álags-
stuðul einstakra virkjaog vatnsmiðlunna. Upplýs-
ingarnar í fyrstu tveimur dálkum töflunar eru
fengnar frá Arna Ragnarssyni, Orkustofnun.
Kjarnorka
Fyrir nokkrum áratugum var almennt talið að
kjamorkan yrði framtíðarorkugjafi jarðar-
búa. Hér var rekinn sá áróður að hraða þyrfti
virkjun vatnsaflsins, því ef það væri ekki
gert færi svo innan tíðar að þessi orkugjafi
yrði ekki samkeppnisfær við kjamorku. Nú
hefur hins vegar skapast mikil andstaða við
beislun kjamorku vegna notkunar hennar í
gjöreyðingarvopn, mengunarhættu og erfið-
leika við örugga losun á geislavirkum úr-
gangi frá kjarnorkuverum. Slysin á Three
Mile Island í Bandaríkjunum árið 1979 og í
Tsjemobyl í Úkraínu 1986 hafa dregið mikið
úr áhuga á notkun kjarnorku til raforku-
framleiðslu.
Af frumefninu úrani em til nokkrar sam-
sætur, aðallega þó úran-238 og úran-235.
Báðar samsætumar eru geislavirkar en
sérstaklega þó hin síðamefnda. Með því að
skjóta nifteindum á kjama úrans-235 má
kljúfa hann. Við það myndast ýmis önnur
frumefni, sem sum em einnig geislavirk, auk
varma. Varmann má nota til að hita vatn í
suðu og nota gufuna til að knýja hverfla sem
tengdir era rafölum og framleiða á þann hátt
3. tafla. Jarðgufustöðvar á lslandi og raf-
stöðvar sem nota olíu.
Rafstöð Afl Orku- Álags-
MW‘ vinnsla stuðull
GWhb %
Jarðgufustöðvar
Krafla 60,0 484 92
Nesjavellir 60,0 486 92
Svartsengi 46,4 147 36c
Bjamarflag 3,2 18,1 65
Reykjanes 0,5 2,3 52
Alls 171,1 1137,4
Olíustöðvar
Straumsvík 35 0,014 ~0
Vestmannaeyjar 5,3 0,054 ~0
Aðrar (52) 80,5 3,6 0,5
Alls 119,8 3,7
a) megavött.
b) gígavattstundir.
Sjá ennfremur skýringar við 2. töflu. Upplýsing-
arnar eru fengnar frá Áma Ragnarssyni, Orku-
stofnun. 30MW rafstöð var gangsett í nóvember
1999, sem skýrir þennan lága álagsstuðul.
217