Náttúrufræðingurinn - 2000, Blaðsíða 6

A. Rauðáta B. ísáta
90° 60° 30° 0° 30° 90° 60° 30° 0° 30°
C. Póláta D. Helgolandsáta
90° 60° 30° 0° 30° 90° 60° 30° 0° 30°
1. myncl. Útbreiðsla Calanus-tegunda í Norður-Atlantshafi. A: rauðáta ('Calanus
finmarchicus); B: ísáta (C. glacialis); C: póláta (C. hyperboreus); D: Helgolandsáta (C.
helgolandicus). Útbreiðslusvœðin eru sýnd með Ijósrauðum lit. Á myndunum eru líka
sýndir helstu straumar. Rauðar örvar sýna Itlýja strauma, bláar örvar kalda strauma, en
brotnar örvar djúpstrauma. (Útbreiðsla átu eftir Conover 1988, straumar eftir Hansen og
0sterhus 2000.)
Grænlandshaf og Barentshaf, þar sem út-
breiðslan nær norður fyrir 80°N. Þetta
útbreiðslumynstur ber því glöggt vitni að
rauðátan er norræn tegund, sem þrrfst illa
bæði í heitum sjó á suðlægum breiddargráðum
og ísköldum pólsjó Norður-íshafsins.
Auk rauðátu eru þrjár aðrar tegundir af
ættkvíslinni Calanus algengar í Norður-At-
lantshafi. Þær eru ísáta (C. glacialis Jasch-
nov), póláta (C. hyperboreus Kröyer) og
Helgolandsáta (C. helgolandicus (Claus)). Ef
stærðin er undanskilin eru þessar tegundir
allar mjög líkar rauðátu í útliti; Helgo-
landsátan er jafnstór, ísátan nokkru stærri
og pólátan um tvisvar sinnum stærri en
hún.
Isáta er heimskautategund og algeng í
norðanverðu Barentshafi, Norður-lshafi og
Norður-Grænlandshafi (1. mynd B). Þaðan
berst hún inn á hafsvæðið norðan Islands
með Austur-Grænlands- og Austur-Islands-
straumnum, en er þó ekki algeng þar.
4