Náttúrufræðingurinn - 2000, Blaðsíða 34

3. mynd. Horft til suðausturs frá Arnarfelli yfir Arnarfellsver í átt til Hágangna. Hér er
raklendi með mosa, gullbrá og grávíði en eyrarrós fjœr. Ljósmynd: E.Þ.E. 1998.
yfirleitt sköip, enjarðvegur liggurofan ájökul-
eða vatnaseti. Þykkt 22 jarðvegssniða Þóru
Ellenar Þórhallsdóttur (1994) er á bilinu 0,5 til 7
m og meðalþykkt er rúmir tveir metrar.
Jarðvegur í Þjórsárverum er laus í sér vegna
þess að hann er sendinn og einnig vegna þess
að lífrænt efni er aðallega mosaleifar sern veita
ekki sama viðnám gegn rofi og trefjaríkari
plöntuleifar. Þá er rótakerfi plantna gisið og
hamlar þar af leiðandi lítt rofi (Þóra Ellen
Þórhallsdóttir 1994).
Sumarið 1998 voru tekin sjö sýni til
efnagreiningar úr tveimur jarðvegssniðum í
Þúfuveri. Annað sniðið náði frá yfirborði niður
að þykku tvflitu öskulagi á 130 cm dýpi og hitt
var um 70 cm þykkt og náði frá öskulaginu og
niður á sand undir jarðvegi (5. inynd). Niður-
stöður greininga og aðferðir eru birtar í 1. töílu.
■ UMRÆÐUR
Niðurstöður okkar í 1. töflu sýna að styrkur
kvikasilfurs í móríkumjarðvegi íÞúfuveri er
á bilinu 2 til 30 p-g/kg og um 9 mg/kg að
meðaltali. Þótt sjö efnagreiningar úr tveimur
sniðum gefi ekki tilefni til víðtækra ályktana
má samt draga af þeim nokkurn lærdóm.
Styrkur kvikasilfurs í jarðvegi í Þúfuveri er
afar lágur samanborið við það sem gerist í
lífrænum jarðvegi víða annars staðar í heim-
inum. Kvikasilfur í lífrænum jarðvegi í
skógum Bæjaralands í Þýskalandi er t.d.
víða meira en 400 p,g/kg og í lífrænum
jarðvegi á La Grande-svæðinu í Québec er
meðalstyrkur kvikasilfurs á bilinu 120 til 300
|xg/kg (Schwesig o.fl. 1999, Grodin o.fl.
1995, Mucci o.fl. 1995). Ástæðan fyrir
þessum mikla mun er líklega sú að lífræna
efnið í jarðveginum í Þúfuveri er fyrst og
fremst lítið rotnaðar plöntuleifar, en lífræni
jarðvegurinn í La Grande og Bæjaralandi er
mjög húmusríkur. En eins og fyrr er getið er
það fyrst og fremst húmusinn sem bindur
kvikasilfur í jarðvegi. Þá er einnig líklegt að
hinn hái styrkur í jarðvegi í Bæjaralandi stafi
af iðnaðarmengun í Evrópu, bæði háum
styrk kvikasilfurs í lofti og ekki síður súru
regni.
Ef litið er til kvikasilfursgreininga á
gömlum (fyrir daga mengunar), lífrænum
32