Náttúrufræðingurinn - 2000, Blaðsíða 76

7. mynd. Straumlög í eisubergi með brot úr frauðhnyklum. Ljósm. Jón Jónsson.
Kerlingardalsheiði, eru annars eðlis en þau
sem hér er fjallað um og „uppkomustaður
þess örugglega annar“.
■ EISA VARÐ BERG
Enn eru við lýði þykk lög frá þessu gosi.
Með hliðsjón af því sem í aldanna rás hlýtur
að hafa yfir þau gengið má ætla að þau séu
aðeins lítið brot af því sem í upphafi var. Það
gefur tilefni til að ætla að hár hiti hafi lengi
verið í eisunni ráðandi. Ekkert hefur enn
fundist sem gefið gæti beina vísbendingu
um hitann í þessu eisuflóði. Þær tölur sem
liggja fyrir annars staðar frá, og eru mér
handbærar, eru ýmist áætlaðar út frá eða
reiknaðar út frá áhrifum á gróður eða
mannvirki og greinir oft talsvert á. Þannig
telur F. von Wolff (1929) hitann í eisuskýinu
sem 1902 grandaði St. Pierre hafa verið ekki
yfir 1100°C efst en 6 km neðar 230°C. Ritt-
mann (1961) telur hitann í þeirri eisu hafa
verið 800°C. í eisuflóðum sem hvað eftir
annað hafa orðið í eldfjallinu Arenal á Costa
Rica eftir að það tók að gjósa eftir langt hlé
1968, er talið að hitinn hafi ekki farið mikið
yfir 300°C (Boletin de Volcanologia N 19
1988). Loks má geta þess að í gosinu mikla í
St. Helens 1980, sem vafalaust er mest og
best rannsakaða eldgos hingað til, eru
gefnar tölur fyrir hita í mismunandi þáttum
gossins: 70-100°C, 100-300°C, 300-730°C
og 750-850°C. Má af þessu sjá að nákvæmar
tölur eru ekki auðfengnar.
í þversniði af eisubergsmola í Skógaheiði
verður með berum augum ekki greint annað
en örsmáar hvítar agnir í rauðum millimassa
(gleri), nokkrir smáir léldspatkristallar ásamt
fagurgrænum glerögnum en áður hefur þeiira
orðið vart í eisubergi í Goðalandi (Jón Jónsson
1998) og íösku frá Eyjaíjallajökli 1821-1823.
Við mikla stækkun kemur í ljós urmull af
misstórum blöðrum sem eru fylltar nýmynd-
uðum (sekúnderum) steindum (8. mynd).
Svo mikið er um þetta að talning undir
smásjá í einni þunnsneið gaf eftirfarandi:
Gler 47,5%, feldspat 6,8% og nýmyndaðar
steindir35,3%.
Nokkrir reglulegir (idiomorf) feldspat-
kristallar teljast næsta örugglega vera sani-
dín. Tveir tiltölulega stórir feldspatdílar eru
74