Náttúrufræðingurinn - 2000, Qupperneq 77

8. mynd. Smásjármynd af holu- og sprungufyllingu í eisuberginu í Skógaheiði. Áfallandi
Ijós og um 150-föld stœkkun. Hvítt er nýsteindir, feldspatkristallar t.h., grœnt glerið virðist
svart. Ljósm. Jón Jónsson.
svo mjög í upplausn að ekki verður með
vissu séð hvað er. Einn pýroxen kristallur
er ekki „sjálfum sér líkur“, er greinilega í
ummyndun, en gæti veri aegerínágít eða
ágít. Holufyllingarnar eru með tvenns-
konar móti, hringlaga inni í gleri og svo
alla vega lagaðar sem fylling milli gler-
agnanna, binda þær saman og gera að
föstu bergi. Eisan er orðin eisuberg og -
því ekki eisít?
Nýsteindirnar allar eru, að því er séð
verður, tilheyrandi flokki kvars-steinda,
örsmáir bergkristallar, kalsedón og annað
óforma (amorf) SiO,. Allt súrt (kísilsýru-
ríkt) berg eins og Bretarnir höfðu sýnt
fram á. Sérkennilegt er að sjá á einstaka
stað í sýninu hvernig örfínir glerþræðir
(nornahár) hafa lagst saman í knippi sem
sýnir veikt tvíbrot. Gæti það hugsanlega
verið eldbrætt - eða orsakað af spennu í
glerinu, spennutvíbrot.
Sjálfsagt hafa ýmsar myndanir, sem orðið
hafa til í þessu gosi, máðst burt í aldanna rás
eða eru hulin jökulmyndunum frá síðasta
kuldaskeiði. Meðal þess má ætla að séu
gasrásir (degassing pipes) upp gegnum
eisudyngjuna sem einu sinni voru æðarfyrir
gufuaugu. Slíkt má þó enn sjá í Innra-Hatti í
Goðalandi ef vel er að gáð, en ósannað er,
þótt líklegt þyki, að um sömu myndun sé þar
að ræða.
■ UPPTÖK GOSSINS
Þeir sem um þetta gos hafa ritað, að bresku
stúdentunum frátöldum, hafa gengið út frá
því að upptök eisuflóðsins væru í Kötlu.
Það er fyrst með rannsóknum Helga
Björnssonar að við fáum skýra mynd af því
hvernig eldstöð sú lítur út nú og hún skapar
hugmyndir um þróunarsögu eldstöðvar-
innar. Hér verður það talið líklegt að
myndun öskju og eisuflóðs séu tveir þættir í
sömu sögu. Flóðið segir söguna til hálfs og
gefur afstæðan lykil að tímaákvörðun.
Athyglisvert er hvað þessi ísfyllti ketill líkist
Masaya í Nicaragua og raunar fleiri eld-
stöðvum í Mið-Ameríku. Eftir sprengingar
og samanhrun í virkri eldstöð tæmast regin-
kraftar í bráð en virkni helst áfram dreifð
innan inarka öskjunnar.
75