Náttúrufræðingurinn - 1998, Blaðsíða 25

Gróið land á vatnasviði - Vegetation
coverin the catchment areas (km2)
7. mynd. Nokkrar mælingar á leiðni í ám á Austfjörðum
í september 1995 bornar saman við flatarmál gróður-
lenda, þ.e. vel gróins lands. - Comparison ofconductiv-
ity at different sampling stations in rivers in Eastern
Iceland and their vegatation cover.
loftmettað úrkomuvatn sem er
látið hvarfast við basalt skamman
tíma að hækka pH-gildi sitt úr 5,6 í
um 7 (Sigurður R. Gíslason og
H. P. Eugster 1987a). Hliðstæð
efnahvörf eiga sér stað þegar hið
efnasnauða úrkomuvatn hripar
niður í gegnum gróðursvörð og
jarðveginn undir honum, þar sem
það tekur upp koldíoxíð og
myndar kolsýru. Þegar vatnið
síðan heldur áfram um jarðveg og
berglög á leið sinni til
yfirborðsins aftur, skiptir það út
vetnisjónum kolsýrunnar á móti
steinefnum, pH hækkar og sömu-
leiðis steinefnastyrkur.
Mælingar á leiðni í nokkrum ám
á Austfjörðum sýna þetta glöggt.
Styrkur steinefna í vatninu hækk-
ar eftir því sem fjær dregur upp-
tökum og gróður eykst. Mjög
marktæk fylgni var milli leiðni og
flatarmáls gróins lands, þ.e.
lands þar sem gróður þakti
a.m.k. 50% svæðisins (7. mynd,
I. tafla), (r2 = 0,516, frítala = 9,
P = 0,00193). Aftur ámóti varekki fylgni milli
leiðni og stærðar vatnasviðsins (r2 = 0,044,
frítala = 9, P = 0,903), sem gefur til kynna þátt
jarðvegs og gróðurfars í að losa steinefni í
árnar.
Hliðstætt samband og lýst er í 1. töflu og á
7. mynd má greinilega merkja af samanburði
á koldíoxíðstyrk, pH og leiðni í ám á Héraði,
eftir því hvort aðrennslið er upprunnið í
fjalllendi eða á heiðum og láglendi,
samkvæmt mælingum í ágúst 1980. Styrkur
koldíoxíðs hækkar úr 5-10 mg/1 í árvatni af
fjalllendi í 20-50 mg/1 í árvatni af heiðum og
láglendi, pH úr 6,9-7,1 í 7,4—7,8 og leiðni úr
um 20 í 50-125 pS/cm. Náið samband er milli
hækkandi styrks kolefnisjóna og leiðni
(Hákon Aðalsteinsson 1982). Fyrr á vorin
má búast við enn lægri pH-gildum á meðan
LandsvæðiMré>a Dags .IDate 1974 pH Leiðni/ Conductivity
Vestfi rði r/ Westfjords:
Breiðadalsá 21.08. 5,8-6,8 51-69
Ár á Barðaströnd 18.-19.08. 7,3-7,5 38-48
Dynjandisá á Glámu 19.08. 7,2 27
Austfirðir/Aa.vt:
Bakkaá, Borgarfirði 21.05. 6,8 40
Grímsáá Völlum 21.05. 6,7 40
Eskitjarðará 22.05. 6,1
Norðfjarðará 22.05. 6,2
Tafla 2. Nokkrar
mælingar á pH og
leiðni (pS/cm) í ám
á Vestfjörðum og
Austfjörðum. - pH
and specific con-
ductivity (pS/cm)
in rivers in the
Westfjords and the
East.
103