Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1998, Blaðsíða 42

Náttúrufræðingurinn - 1998, Blaðsíða 42
6. mynd. Tengsl 5,K0 og SD í jarðhitavatni úr Mosfellssveit (punktar) og Laugarnesi (hringir). Hin nýskilgreinda úrkomulína fyrir Island er sýnd til samanburðar. Öll gildin liggja ofan hennar og bendir það til þess að jarðhitavatnið sé að uppruna úrkoma sem fallið hefur við önnur veðurfarsskilyrði en ríkja í dag. Ef sú tilgáta er rétt má ekki nota úrkomukort Braga Arnasonar til að rekja uppruna jarðhitavatns þessara svœða (Arný E. Sveinbjörnsdóttir 1988.) Mosfellssveit Lághitasvæðið í Mosfellssveit er við jaðar gosbeltisins skammt frá Reykjavík. Fjöldi borhola er á svæðinu og hæsti hiti sem þar hefur mælst er 120°C. Fyrir nýtingu jarð- hitans í Mosfellssveit (um 1940) voru um- merki hans mikil á yfirborði, en nú eru allir hverir horfnir. Hitastigsmælingar í borholum benda til þess að neðan 200 m dýpis sé hitastig stöðugt vegna hræringar í kerfinu (5. mynd C). Hitastig neðan 1000 m dýpis er lægra en búast mætti við út frá hitastigli vegna grunnvatnsstreymis í ungum sprung- um. Styrkur stöðugra samsætna í jarðhita- vatninu er lægri (hærri mínustölur) en í úrkomu á svæðinu í dag. Það hefur verið túlkað á þann veg að jarð- hitavatnið sé að uppruna úrkoma sem fallið hafi í fjöllum norðaustur af jarðhitasvæðinu, allt norður í Langjökul. í úrkomu þar finnast svipuð tvívetnisgildi og í jarð- hitavatninu í Mosfellssveit (Bragi Árnason 1976). Vensl 8I80 og 8D í jarðhitavatn- inu í Mosfellssveit eru sýnd á 6. mynd. Til samanburðar er einnig sýnd nýja úrkomulínan fyrir ísland (Stefán Arnórsson og Árný E. Sveinbjörnsdóttir 1998; sjá 3. mynd). Af 6. mynd má sjá að jarð- hitavatnið fellur allt ofan línunnar, og því er tvívetnisauki (d) (d=8D- 88l80) þess hærri en í úrkomu í dag. Það bendir til þess að jarð- hitavatnið sé að uppruna úrkoma frá tímum þegar veðurfar var annað en það er nú eða að það sé blandað slíkri úrkomu. Hægt er að nota tvívetnis- aukann (d) í jarðhitavatni í Mos- fellssveit til að skipta svæðinu niðuríþrjú mismunandi vatnskerfi. Tvívetnisauki jarðhitavatnsins liggur á bilinu 10-14%o en í köldu grunnvatni á svæðinu er hann 10- 11 %o. Vegna þess hve hitastig vatnsins er lágt (120°C) hafa sam- sætuhvörf rnilli bergs og vatns ekki átt sér stað, þannig að hið upprunalega d-gildi úrkomunnar endur- speglast enn í jarðhitavatninu. 7. mynd sýnir að lægstu d-gildin (d <1 l%c) mælast í vatni af syðsta hluta svæðisins, en þar hefur kalt staðbundið grunnvatn náð að flæða inn í jarðhitageyminn. d-gildin hækka síðan til norðurs. Nyrst á svæðinu eru þau öll >11%0 og í norðausturhlutanum (Helgadalur) eru þau enn hærri, eða >13%o. Gildin á 8180 og 8D eru mjög breytileg á milli svæðishluta og er alls ekki hægt að nota þau til að skilgreina fyrmefnd vatnskerfi. Hár tvívetnisauki jarðhitavatnsins bendir til að það hafi fallið sem úrkonta við önnur veðurfarsskilyrði en ríkja í dag. 120
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.