Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1998, Blaðsíða 14

Náttúrufræðingurinn - 1998, Blaðsíða 14
1. mynd. Hekla (r) og Selsundsfjall (rr), séðfrá Selsundi 1846. Úr grein um Heklu eftir H. von Mathiesen í Neues Jahrb. f. Mineralogie usw. 1846, bls. 46. Nákvœmari myndir eru í bók Schythes (1847). - Drawing of mts. Hekla and Selsundsfjall by H. v. Mathiesen 1846. veðrið í september 1845 (Clouston 1845a) segir klerkurinn neðanmáls um 3. september: „This morning there was a fall of ashes over all Orkney apparently volcanic, and sup- posed to have been wafted from Iceland.“ Með sömu töflu, sem birtist í öðru riti, er stutt klausa dagsett 19. september (Clouston 1845b) sem lýsir gjóskufallinu. Clouston kveður þetta hafa verið ryk líkast steinlími (Roman cement). Það fannst á fötum sem lögð voru út til bleikingar, á kálblöðum, á steinhellum og gleri og fljótandi á sjónum. Auk Orkneyja hefur hann fregnað að það hafi fallið á segl fransks herskips við Leirvík (Lerwick) sunnarlega á Hjaltlandi. Rykið var komið kl. 3-4 um morguninn, en fáeinum dögum áður hafði fólk orðið vart við brenni- steinslykt. Við þetta tækifæri rifjar Clouston upp frásögn úr bók um sögu Orkneyja, sem fyrst kom út 1805. Hér er sú frásögn tekin upp úr kafla um snjókomu í eyjunum, í síðari útgáfu bókarinnar (Barry 1808, bls. 14—15): „About forty years ago, the north wind wafted over the ocean, what is still recollected by old people, by the name of the black snow, which at the time struck the inhabitants with terror and astonishment. ... their fears were happily dispelled by an account of an erup- tion in Mount Hecla, from which, in all prob- ability, the black snow proceeded.“ Náttúrufræðingurinn T.S. Traill (1844-50) segir einnig frá Orkneyja-gjóskufallinu í september 1845 á fundi í vísindafélaginu í Edinborg hinn 15. desember það ár. Hann hefur fregnir af því frá eyjunni Rousay, norðan við Mainland, morguninn 2. septem- ber (sem er þó ólíkleg tímasetning), en daginn eftir í Kirkwall og víðar á eyjunum sem og á norðurströnd Kataness. Það hafi náð 2-4 mm þykkt. Vindur hafi þá verið á norðvestan í nokkra daga. Traill rifjar upp fyrrnefndan „svartan snjó“ og kennir Heklugosi 1766 um hann, en einnig hafi falliðgjóskaáHjaltlandi 1755 (sbr. samtíma- heimild sem Sigurður Þórarinsson vitnar til) ogígosi Skaptár Jökuls 1783. Ekki var látið þar við sitja; sýni af gjósk- unni voru send til R. Jameson prófessors í Edinborg, sem fékk gerða á henni efna- greiningu. Niðurstöður birtust um vorið (Connell 1846) og gáfu eftirfarandi sam- setningu oxíða: kísill væri 59,2%, ál 15,2%, járn 9,6%, kalsíum 4,82%, alkalímálmar 92
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.