Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1995, Blaðsíða 79

Náttúrufræðingurinn - 1995, Blaðsíða 79
SjALDAN ER EIN BÁRAN STÖK JÓN ERLINGUR ÞORLÁKSSON Aðferðir stærðfrœðinnar eru mikilvœgt hjápartæki í öðrum greinum vísinda. En hvernig getur tölfrœðin hjálpað okkur við að skoða duttlunga veraldar- innar, hvort sem um er að ræða nátt- úruöflin eða röð atburða í mannlífinu ? Heiti þessarar greinar er máls- háttur sem okkur öllum er tamur. Hann kemur upp í hug- ann þegar háskaleg snjóflóð verða með stuttu millibili eða stórslys í umferðinni helgi eftir helgi. Málshátturinn getur verið tii kominn vegna þess að tengsl séu milli atburða. Þannig má hugsa sér að óhapp dragi kjark úr þeim sem fyrir því verður svo að honum verði hættara eftir. Það er þó skoðun þess sem hér ritar að málshátturinn geti hafa orðið til þegar menn virtu fyrir sér atburðarás þar sem engin tengsl voru í reynd milli einstakra viðburða. Ástæðan er sú að tilviljana- kenndir atburðir hafa tilhneigingu til að klumpast saman í tíma. Hér er ætlunin að kanna málið og gera litla tilraun. 1. Atburðir geta skipast þannig í tíma að bil milli þeirra séu alltaf jafnlöng. Sem Jón Erlingur Þorláksson (f. 1926) lauk kandídatspról'i í tryggingastærðfræði og tölfræði frá Kaupmanna- hafnarháskóla 1965. Hann var lengi framkvæmda- stjóri Tryggingasjóðs fiskiskipa og stundakennari í stærðfræði við Háskóla íslands og Tækniskóla fs- lands. Jón Erlingur er nú sjálfstætt starfandi trygg- ingafræðingur. dæmi má taka vetrarsólhvörf. Þau verða alltaf með eins árs millibili. Bil milli at- burða eru öll eitt ár og staðalfrávik 0. 2. I öðru lagi er rás atvika þar sem við- burðir raðast af fullkomnu handahófi í tíma. Má hugsa sér að það gildi um t.d. dauðaslys í umferðinni og mannskæð snjó- flóð. Þetta hefur verið kölluð „minnislaus" atburðarás vegna þess að engu verður spáð um hve langt er í næsta atburð út frá því hvenær síðasti viðburður átti sér stað. Hér má segja að sé fullkomin óregla í niður- skipun. Þó er kerfi í óreglunni og gilda um það einfaldar stærðfræðireglur1. Athyglis- vert er að staðalfrávik í lengd tímabila er sama og meðallengd þeirra. Það leiðir til þess að tímabilin milli atburða verða mjög mislöng. Ég hef til fróðleiks látið tölvuna dreifa 25 viðburðum af handahófi á tímabil sem skiptist í 365 einingar. Má hugsa sér að það séu dauðaslys í umferðinni á einu ári. Tölvan merkir atburðina inn á tímaás með lóðréttum strikum. Ef tvö atvik falla á sama daginn er strikið tvöfalt að hæð. Neðan línunnar eru skráð númer daga sem atburðir falla á og lengd tímabila milli atburða. Þá er skráð meðallengd bila og reiknað staðalfrávik. 'Dreififall tímabila eftir lengd er: f(t) = ne'“ þar sem n er meðalfjöldi viðburða á tímaeiningu. Meðallengd tímabila er 1/n og staðalfrávik er líka 1/n. Náttúrufræðingurinn 65 (1-2), bls. 77-78, 1995. 77
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.