Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1995, Blaðsíða 4

Náttúrufræðingurinn - 1995, Blaðsíða 4
Að lifa í landi náttúruhamfara Mannskaðasnjóflóðin á þessu ári haí'a minnt þjóðina óþyrmilega á að hún býr í erfiðu landi. Vindar blása hér oftar og sterkar en á öðrum byggðum bólum, landið er heitur reitur á virkum flekaskilum með tilheyrandi eld- virkni og jarðskjálftum, snjóflóð, skriðuföll og sjávarflóð eru tíð. Ekki er spurt um það hvort við ætlum að lifa í þessu landi heldur hvernig við ætlum að lifa með þeim hættum sem það býr okkur. Áföllin í Súðavík og á Flateyri voru hörmuleg en því miður bendir margt til þess að við eigum enn eftir að verða fyrir biturri reynslu af kæruleysislegri umgengni við náttúruöflin. Hvarvetna blasa dæmin við. Bæir og þorp hafa víða byggst upp undir bröttum hlíðum þar sem snjóflóðahætta er augljós. Á Húsavík er nær öll byggðin á sprungukerfi sem er upptakasvæði stórra jarð- skjálfta. Skólum og sjúkrahúsi er þar valinn staður eins nálægt meginmisgenginu og hægt er. Á Selfossi hefur byggð þróast án tillits til sprungna og legu bæjarins á hættulegasta jarðskjálftasvæði landsins. í Grindavík byggja menn klofvega yfir þekktar sprungur án umhugsunar. Tjón á Kópaskeri í jarð- skjálftanum 1976 varð einkum vegna þess að hús voru mörg byggð á sprungum. Á Álfta- nesi og í kvosinni í Reykjavík er byggt niður að sjávarmáli eins og menn hafi aldrei heyrt minnst á hækkandi sjávarborð í heiminum eða landsig á Reykjavíkursvæðinu. Vík í Mýrdal er að stórum hluta byggð á seti frá síð- asta Kötluhlaupi. „Það er ekki alltaf guði að kenna að ólukka skeður“ skrifaði Sigurður Þórarinsson á sínum tíma og vitnaði til orða gamals Eyfirðings eftir jarðskjálftann á Dal- vík 1934. Okkur er að vísu nokkur vorkunn. Þjóð- félagið hefur tekið stakkaskiptum á síðustu hálfri öld meðan náttúran hefur farið um okkur fremur mildum höndum. Stærstu jarð- skjálftar hafa átt upptök í sjó og veðurfar hefur verið með blíðara móti. Hætturnar hafa Páll Einarsson (f. 1947) lauk Ph.D.-prófi í jarðeðlis- fræði frá Columbia University í New York í Banda- ríkjunum 1975. Páll var sérfræðingur við Raunvís- indastofnun Háskólans 1975-1994 er hann varð prófessor í jarðeðlisfræði við Háskóla lslands. því viljað gleymast og reist hafa verið mann- virki án tillits til þeirra og reyndar oft ekki til forskrift um hvernig það skuli gert. Stund- um er nauðsynlegt að taka áhætlu en það þarf að gera að vandlega at- huguðu máli. Náttúru- fræðingum sem vakið hafa athygli á hætt- unum hafa stundum verið gerðar upp annar- legar hvatir. Þeir eru sagðir úrtölumenn, hug- leysingjar, haldnir sýniþörf eða bara að snapa sér fé til rannsókna. Tínti milli skaðræðisatburða á hverjum stað er víða langur, miklu lengri en sá tími sem sögur ná til. Fyrir snjóflóð og jarðskjálfta skiptir hann til dæmis tugum til þúsundum ára, fyrir eldgos þúsundum til tugþúsundum ára. Sögulegar heimildir gefa því ekki nema injög ófullkomna mynd af hættunni. Afleið- ingin af þessu er að svo virðist sem næstum allir skaðræðisatburðir verði á svæðum þar sem ekki er vitað til að slíkt hafi gerst áður. Hvað snjóflóð varðar er það sjálfsögð regla að ekki sé byggt á þekktum snjóflóðasvæðum. En ekki ætti heldur að byggja á öðrum satnbærilegum svæðum, jafnvel þótt ekki sé kunnugt um að þar hafi fallið snjóflóð. Ekki má einskorða sig við svæði þar sem atburðir hafa gerst heldur verður einnig að líta til svæða þar sem atburðir geta gerst. Hér þarf að koma til hugárfarsbreyting við mat á náttúruvá. Af því sem að ofan segir er Ijóst að raun- hæft mat á hættu af völdum nátlúrunnar verður að byggjast á öflugum rannsóknum. Vissulega ber okkur að sækja þekkingu til annarra landa þar sem rnenn hafa reynslu af nábýli við náttúruöflin, en þar sem íslensk náttúra er um marga hluti sérstæð er okkur lífsnauðsynlegt að stunda hér fjölþættar náttúrurannsóknir. Öðruvísi verður ekki allað þeirrar þekkingar sem þarf til að lifa í landinu og koma í veg fyrir ónauðsynlega áhættu. Hér þarf stórátak. Páll Einarsson 2
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.