Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1995, Page 4

Náttúrufræðingurinn - 1995, Page 4
Að lifa í landi náttúruhamfara Mannskaðasnjóflóðin á þessu ári haí'a minnt þjóðina óþyrmilega á að hún býr í erfiðu landi. Vindar blása hér oftar og sterkar en á öðrum byggðum bólum, landið er heitur reitur á virkum flekaskilum með tilheyrandi eld- virkni og jarðskjálftum, snjóflóð, skriðuföll og sjávarflóð eru tíð. Ekki er spurt um það hvort við ætlum að lifa í þessu landi heldur hvernig við ætlum að lifa með þeim hættum sem það býr okkur. Áföllin í Súðavík og á Flateyri voru hörmuleg en því miður bendir margt til þess að við eigum enn eftir að verða fyrir biturri reynslu af kæruleysislegri umgengni við náttúruöflin. Hvarvetna blasa dæmin við. Bæir og þorp hafa víða byggst upp undir bröttum hlíðum þar sem snjóflóðahætta er augljós. Á Húsavík er nær öll byggðin á sprungukerfi sem er upptakasvæði stórra jarð- skjálfta. Skólum og sjúkrahúsi er þar valinn staður eins nálægt meginmisgenginu og hægt er. Á Selfossi hefur byggð þróast án tillits til sprungna og legu bæjarins á hættulegasta jarðskjálftasvæði landsins. í Grindavík byggja menn klofvega yfir þekktar sprungur án umhugsunar. Tjón á Kópaskeri í jarð- skjálftanum 1976 varð einkum vegna þess að hús voru mörg byggð á sprungum. Á Álfta- nesi og í kvosinni í Reykjavík er byggt niður að sjávarmáli eins og menn hafi aldrei heyrt minnst á hækkandi sjávarborð í heiminum eða landsig á Reykjavíkursvæðinu. Vík í Mýrdal er að stórum hluta byggð á seti frá síð- asta Kötluhlaupi. „Það er ekki alltaf guði að kenna að ólukka skeður“ skrifaði Sigurður Þórarinsson á sínum tíma og vitnaði til orða gamals Eyfirðings eftir jarðskjálftann á Dal- vík 1934. Okkur er að vísu nokkur vorkunn. Þjóð- félagið hefur tekið stakkaskiptum á síðustu hálfri öld meðan náttúran hefur farið um okkur fremur mildum höndum. Stærstu jarð- skjálftar hafa átt upptök í sjó og veðurfar hefur verið með blíðara móti. Hætturnar hafa Páll Einarsson (f. 1947) lauk Ph.D.-prófi í jarðeðlis- fræði frá Columbia University í New York í Banda- ríkjunum 1975. Páll var sérfræðingur við Raunvís- indastofnun Háskólans 1975-1994 er hann varð prófessor í jarðeðlisfræði við Háskóla lslands. því viljað gleymast og reist hafa verið mann- virki án tillits til þeirra og reyndar oft ekki til forskrift um hvernig það skuli gert. Stund- um er nauðsynlegt að taka áhætlu en það þarf að gera að vandlega at- huguðu máli. Náttúru- fræðingum sem vakið hafa athygli á hætt- unum hafa stundum verið gerðar upp annar- legar hvatir. Þeir eru sagðir úrtölumenn, hug- leysingjar, haldnir sýniþörf eða bara að snapa sér fé til rannsókna. Tínti milli skaðræðisatburða á hverjum stað er víða langur, miklu lengri en sá tími sem sögur ná til. Fyrir snjóflóð og jarðskjálfta skiptir hann til dæmis tugum til þúsundum ára, fyrir eldgos þúsundum til tugþúsundum ára. Sögulegar heimildir gefa því ekki nema injög ófullkomna mynd af hættunni. Afleið- ingin af þessu er að svo virðist sem næstum allir skaðræðisatburðir verði á svæðum þar sem ekki er vitað til að slíkt hafi gerst áður. Hvað snjóflóð varðar er það sjálfsögð regla að ekki sé byggt á þekktum snjóflóðasvæðum. En ekki ætti heldur að byggja á öðrum satnbærilegum svæðum, jafnvel þótt ekki sé kunnugt um að þar hafi fallið snjóflóð. Ekki má einskorða sig við svæði þar sem atburðir hafa gerst heldur verður einnig að líta til svæða þar sem atburðir geta gerst. Hér þarf að koma til hugárfarsbreyting við mat á náttúruvá. Af því sem að ofan segir er Ijóst að raun- hæft mat á hættu af völdum nátlúrunnar verður að byggjast á öflugum rannsóknum. Vissulega ber okkur að sækja þekkingu til annarra landa þar sem rnenn hafa reynslu af nábýli við náttúruöflin, en þar sem íslensk náttúra er um marga hluti sérstæð er okkur lífsnauðsynlegt að stunda hér fjölþættar náttúrurannsóknir. Öðruvísi verður ekki allað þeirrar þekkingar sem þarf til að lifa í landinu og koma í veg fyrir ónauðsynlega áhættu. Hér þarf stórátak. Páll Einarsson 2
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.