Náttúrufræðingurinn - 1995, Blaðsíða 77

Hadar. Hafa þau verið nefnd til
nýrrar tegundar, Australopithecus
ramidus.
■ ALDUR LUCYAR OG
ÆTTINGJA HENNAR
Eitt erfiðasta vandamálið við þess-
ar rannsóknir er að aldurssetja
steingervingana - en það skiptir að
sjálfsögðu höfuðmáli að vita á
hvaða tíma hver tegund var uppi og
hve lengi hún var við lýði.
3. mynd. Safn steingervinga frá Hadar. Fremst er
vinkona okkar Lucy, þá Fyrsta fjölskyldan og fjærst
er safn afhauskúpum af simpönsum.
Kalíum-argon
Best hefur gefist að nota K-Ar
(kalíum-argon) aðferðina. Aldur
beinaleifanna er þó nálægt yngri
mörkum þess mögulega með
þessari aðferð. Frumefnið kalíum
hefur þrjár samsætur 39K (kalíum-
39), 40K (kalíum-40) og 4]K (kalí-
um-41). Aðeins 40K, sem minnst er
af (0,01%), er geislavirkt og klofn-
ar það í 4llAr (argon-40) sem safnast
fyrir í steindum og bergi þar sem
40K var áður. Til þess að finna aldur
sýnis þarf að mæla í því 40K/40Ar
hlutfallið sem síðan er notað til að
reikna út aldurinn út frá helming-
unartíma 40K. Höfuðvandamálið er
að þótt helmingunartími 40K sé þekktur er
hann mjög langur, eða 1250 milljón ár,
þannig að á þeim stutta tíma sem hér um
ræðir (1-5 miljón ár) hafa einungis fáein
40Ar atóm myndast. Þá gerir það mönnum
erfitt fyrir að argon er lofttegund og losnar
því auðveldlega úr berginu eða steindinni
verði hún fyrir veðrun eða ummyndun.
NÝ TÆKNl ~ ARGON-ARGON
Nýleg og mikilvæg þróun á þessari aðferð
felst í því að í stað þess að mæla 40K beint
er sýninu fyrst stungið á réttan stað í kjarn-
orkuofni þar sem 40K breytist í 39Ar sem er
ekki lil náttúrlegt. Þá er hægt að mæla
hlutfallið 39Ar/40Ar (argon-argon aðferð) í
stað 40K/40Ar (kalíum-argon aðferð) sem
eykur verulega nákvæmni mælinganna.
Eftir að byrjað var að nota þessa aðferð
fóru menn að athuga hver hefði fyrstur
látið sér detta þetta í hug og kom þá í ljós
að elsta heimildin sem fannst var í einni af
skýrslum Raunvísindastofnunar Háskólans
eftir Þorbjörn Sigurgeirsson. En því miður
voru ekki aðstæður til að fylgja hugmynd-
inni frekar eftir hér á landi. Argonsam-
sæturnar eru mældar í massagreini og til
þess að ná öllu hinu nýtilkomna argongasi
úr sýninu þarf að hita það býsna rnikið. í
eldri aðferðum var sýnið sett í deiglu í
lofttæmi og síðan hitað með hátíðnihitara
þar til argonið losnaði. Þurfti til þess
nokkuð stór sýni og alltaf var einhver
mengun frá deiglunni og eldri sýnum, sem
áður höfðu verið mæld, og truflaði næstu
mælingu á eftir. Nú hafa menn hins vegar
75