Náttúrufræðingurinn - 1995, Blaðsíða 98

4. tafla. TWlNSPAN-flokkun rjúpnatalningastöðva og
meðalfjöldi rjúpna/talningastöð. - TWINSPAN classifica-
tion ofcount point sites and mean number of Rock Ptar-
migan/site.
Hópur Group Meðalfjöldi karra Mean number of cocks ±95% öryggismörk ± 95% c.l. n
A 4,8 2,03 4
B 4,8 1,67 10
C 0,4 0,59 7
D 1,2 0,81 15
Steindórs til að svæðið flokkist
í einn ákveðinn gróðurblett
frekar en einhvern annan, og
þessi skipting virðist fyrst og
fremst byggð á huglægu mati.
Eigi að síður er fróðlegt að
skoða hvar talningastöðvarnar
eiga heima miðað við þessa
flokkun gróðurlenda. Þetta
flokkunarkerfi hefur verið út-
fært til notkunar við gróður-
kortagerð og var það gert með
því að sameina samstæð gróð-
urhverfi í það sem kallað er
gróðurfélag; það er gróðurfélagið sem er
grunneiningin í gróðurkortagerðinni (Stei-
ndór Steindórsson 1980). Lauslegur sam-
anburður á því hvernig gróðurkortamenn
hafa flokkað nánasta umhverfi talninga-
stöðvanna við niðurstöður hnitunarinnar
gefur enga augljósa mynd. Um 83% stöðv-
anna teljast vera einhvers konar hrísheiði,
þó stundum í bland við lyngmóa. Ein gerð
hrísheiðar, sem táknuð er með CI á gróð-
urkortum og einkennist af fjalldrapa, blá-
berjalyngi og krækilyngi, spannar nokkurn
veginn allan þann breytileika sem ás I
hnitunarinnar dregur fram, og stöðvarnar
L2, L5, Ll, H6, H5 og M7 eru í þessum
flokki (sbr. 5. mynd). Gróðurkortin duga
sem grunnur til að afmarka varpsvæði
rjúpunnar en í frekari greiningu á varp-
svæðunum eftir þéttleika duga þau varla.
BÚSVÆÐAVAL RjÚPU OC
HEILDARSTOFNSTÆRÐ
Engin markviss tilraun hefur fyrr verið
gerð til að lýsa varpkjörlendi íslensku
rjúpunnar. Menn eru sammála um að varp-
lönd hennar séu helst móar af ýmsum
gerðum og kjarrlendi (Bjarni Sæmundsson
1936, Timmermann 1949, Finnur Guð-
mundsson 1960, Arnþór Garðarsson
1971). Hér hefur komið í ljós að hægt er að
tengja saman gróðurfar og þéttleika
rjúpna. I ákveðnum gerðum móa er þétt-
leikinn mikill og í öðrum lítill; gjöfulustu
rjúpnamóarnir voru lyngmóar og þeir
rýrustu hrísheiði. Þessi munur á þéttleika
eftir búsvæðum einkennir ekki bara lág-
marksár rjúpunnar, svo sem sumarið 1993,
heldur hafa talningar 1981 til 1994 sýntað
munurinn helst alla rjúpnasveifluna (13.
mynd). Varpútbreiðsla rjúpunnar ræðst af
heppilegu varpkjörlendi. Ein leið til að
gera sér grein fyrir útbreiðslu og stofn-
stærð er að kortleggja, flokka og flatar-
málsmæla móa. Móar eru það víðáttu-
miklir að þetta er óframkvæmanlegt með
athugunum á landi. Fjarkönnun úr gervi-
tunglum eða flugvélum býður upp á mikla
möguleika við að greina búsvæði dýra og
jafnvel að l'lokka búsvæðin eftir þéttleika
dýranna (sjá Palmeirim 1988, Avery og
Haines-Young 1990, Ferguson 1991,
Pearce 1991, Wallin o.fl. 1992). Reynist
unnt með þessari tækni að greina móa frá
öðrum gróðurlendum, svo sem kjarrlendi,
graslendi og mýrlendi, má auðveldlega fá
allglögga mynd af varpútbreiðslu rjúp-
unnar í heilu landshlutunum. Jafnframt, ef
hægt er að nota þann mun sem er á gróður-
fari móa til að flokka þá nánar niður og
tengja þá flokkun niðurstöðum mælinga
svipaðra þeim sem ég hef gert á gróðurfari
og þéttleika rjúpna, verður hægt að gera
sér grein fyrir stofnstærð rjúpunnar á
stórum svæðum. Líklega er rétt að hafa
mosa og fléttur með í slíkum gróður-
mælingum en þeir hópar eru oft ríkjandi
tegundir í móum.
HVAÐ RÆÐUR l’ÉTTLEIKA r/úpna?
Hvers vegna eru ákveðnar gerðir móa að
jafnaði þéttbýlli en aðrar gerðir? Almennt
er álitið að fæðan, beint eða óbeint, sé sá
96