Náttúrufræðingurinn - 1995, Blaðsíða 106

1. mynd. Flugstraumur Múlakvíslar skefur austan úr Höfðabrekkujökli. Ljósm. Jón
Jónsson 16. ágúst 1979.
urðu margfalt dýrari en verið hefði ef fyrr
hefði verið að gert og öðruvísi að staðið,
en eins og hverjum má ljóst vera er Höfða-
brekkujökull eini varnargarðurinn sem lík-
legur er til að geta haft verulega þýðingu
sem vörn fyrir Víkurbyggð í sambandi við
komandi Kötluhlaup. Jökulnafnið er af því
dregið að ofan á malardyngjunni lágu
jakar frá hlaupinu J721 og höfðu eldci að
fullu bráðnað þegar næsta stórhlaup 1755
reið yfir (Þorvaldur Thoroddsen 1925).
Nafnið hefur því komið til eftir 1721.
Fyrir hlaupið, sem árið 1660 eyðilagði
Höfðabrekkubæ, stóð hann framanundir
fjallinu, væntanlega allt frá landnámstíð,
og 1,5 km austan við núverandi bæ. Sjór
náði þá upp að fjallinu við Skorbeinsflúðir
og var „rétt við Skiphellisnefið“. Þetta
sýnir að þá var þar sjór sem nú er Höfða-
brekkujökull en ekkert bendir til þess að
sjór hafi nokkurn tíma náð upp að honum
og er hann því ekki frá hlaupinu 1660.
Hlaupið 1721 virðist hafa skilið eftir meira
eða minna samfellda hrönn allt frá Kapla-
görðum vestur fyrir Skorbeinsflúðir, en í
skýrslu Þorleifs Þórðarsonar og Erlendar
Gunnarssonar frá 1722 segir: „Þau 2 stóru
björg, sem standa á sandinum fyrir framan
Skorbeinsflúðir, bar þangað þetta hlaup
1721, voru þau þar eftir nokkur ár laust
fyrir ofan flæðarmál sjávarins, en nú eru
þau langt ofar en á miðjum sandi.“ Enn eru
þessi björg þar og vitna um hversu langt
vestur hlaupið fór. Um hæð hlaupsins
segir: „Skiphellir tilluktist í hlaupinu, svo
að það lá upp fyrir hann langt upp í fjall."
Mjög líklegt er að Austurjökull, önnur
malardyngja um 700-800 m austar á sand-
inum, sé hluti af þessum risavaxna fram-
burði hlaupsins, enda er hann eins upp-
byggður og Höfðabrekkujökull, með
fjölda jarðvegsleifa alls staðar þar sem
þverskurði er að sjá.
Af þessu öllu er svo að sjá sem hrönnin
1721 hafi náð frá Austurjökli og Kapla-
görðum vestur fyrir Skorbeinsflúðir, en
það eru um 5 km. Miðað við Höfðabrekku-
jökul verður vart reiknað með minni
breidd en 1,3 km. Hvað hæðina varðar og
sé gengið út frá því sem sagt er um Skip-
helli verður vart minna áætlað en 20-25
m. Gefur þetta nokkra hugmynd um
magnið. Af þessu er næsta ljóst að það sem
nú heitir Höfðabrekkujökull er aðeins lítil-
104