Náttúrufræðingurinn - 1935, Side 36

80 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
«lflllllllllllllllllllIIIII||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||1||||||||||||||||||lll,llllllllllllllll,lllllllllllll,ll,IIIIIIIIIIIH,t
eðli hlutanna, án þess að láta til skarar skríða með verklegar
framkvæmdir.
Árið 1820 fór enskur garðyrkjumaður, John Goss að nafni,
að gera tilraunir með ertuplöntur, og á árunum 1852—1863 gerði
Frakkinn Naudin tilraunir með ýmsar plöntur, og komst að þeirri
niðurstöðu, að tæki hann tvær kynhreinar jurtir af sömu tegund,
og frævaði fræni annarrar jurtarinnar með frjókornum úr hinni,
þá yrðu öll afkvæmin, eða allir einstaklingar fyrsta ættleggsins,
eins og hann nefndi það, allir hver öðrum líkir. Um annan ættlegg-
inn, sem var afkvæmi fyrsta ættleggsins, var öðru máli að gegna.
Hér voru einstaklingarnir æði mismunandi að útliti. Sumir líktust
foreldrunum, aðrir líktust afanum, og nokkrir báru svip ömm-
unnar. —
Þegar hér var komið sögunni, kom hinn eiginlegi faðir ætt-
gengisfræðinnar, Georg Mendel, fram á sjónarsviðið. Mendel fædd-
ist í Austurríki, árið 1822. Á árunum 1851—1853 stundaði hann
náttúrufræði við háskólann í Vínarborg, og var síðan kennari í
nærri 15 ár. Árið 1868 varð hann ábóti, og hélt því starfi þangað
til hann dó, árið 1884.
Mendel var sá fyrsti, sem gerði kerfisbundnar tilraunir við-
víkjandi ættgengi. Vísindamannseðlið lá honum í blóðinu, og hinar
skörpu gáfur hans og röksnilld gerðu honum fært að draga réttar
ályktanir af árangri tilraunanna, og haga tilraununum þannig, að
þær brygðu Ijósi yfir viðfangsefni þau, sem hann tók til meðferðar.
Merkasti árangurinn af starfi Mendels er í stuttu máli þessi:
Taki maður tvær hreinkynja ertuplöntur, aðra með rauðu, en
hina með hvítu blómi, og láti þær æxlast, verða allar dæturplönt-
urnar, eða allur fyrsti ættleggurinn rauðblóma. Séu nú plönturnar
úr þessum ættlegg látnar æxlast sín á milli, bregður svo merkilega
við, að þrír fjórðu hlutar af afkvæminu fá rauð blóm, en einn fjórði
hluti hvít, enda þótt báðir foreldrarnir væru rauðblóma. í öðrum
ættlegg eru því bæði hvítblóma og rauðblóma jurtir. Tökum við
nú hvítu plönturnar úr þessum ættlegg, og látum þær annað hvort
frjóvga sig sjálfar, eða æxlast sín á milli, verður allt afkvæmið
hvítt, hvað lengi sem haldið er áfram með ræktunina. En ef við
tökum rauðblóma plönturnar úr öðrum ættlegg, og látum þær
frjóvga sig sjálfar, verður annað uppi á döfinni. Þriðjungurinn
af þessum plöntum gefur nefnilega rauðblóma afkvæmi, ættlegg
eftir ættlegg, en hinir tveir þriðju hlutarnir haga sér alveg eins
og fyrsti ættleggurinn, eða foreldrar þeirra. Af afkvæmi þeirra