Náttúrufræðingurinn - 1939, Síða 10

4 NÁTTÚRUFRÆÐINGURÍNN
miiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiminiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiimiiimiiiiiiHiitiiliiiiiiiiiuiittti
allra þessara talninga var sá, að komast fyrir um, hvort munur
væri á murtu og bleikju með tilliti til einhverra þeirra einkenna,
sem tekin voru fyrir til athugunar. Mér var það nefnilega Ijóst,
þegar áður en við tókum til starfa, að líklegar leiðir til þess að
leysa þrautina, væru fimm:
1) Að halda murtu lifandi í lokuðu vatni, sem byði henni eðli-
leg lífsskilyrði, eftir því sem hægt væri, en væri þó ekki stærra
en svo, að vel yrði fylgst með því, hver yrðu örlög murtunnar,
hvort hún stæði í stað árum saman eða yxi og yrði að bleikju.
2) Að merkja murtu, eins og dr. Bjarni Sæmundsson og Pálmi
Hannesson rektor höfðu gert, og athuga hvaða breytingum það,
sem endurveiddist, hefði tekið.
3) Að reyna að „breyta“ murtunni í bleikju með tilraunum,
sem gengi í þá átt að gefa henni vaxtargefandi efni, t. d. Thy-
reoidin.
4) Að bera nákvæmlega saman eftir hreistrinu vöxt á murtu
og bleikju, líkt og próf. Dahl hafði gert, eða
5) Að telja hryggjarliði o. s. frv. til þess að komast fyrir um
það, hvort murta og bleikja væru svo frábrugðnar hvor annari,
að eigi gæti verið um annað en tvö afbrigði að ræða. Þessa leið
valdi ég, af því mér þótti hún öruggust og fljótvirkust. Datt mér
þá fyrst og fremst í hug síldin við strendur vorar, sem er aðgreind
í tvo stofna, sjálfstæða að því er virðist, sumargotssíld og vor-
gotssíld. Sé því sleppt að vorgotssíldin hrygnir á vorin, en sumar-
gotssíldin á sumrin, getur ekkert mannlegt auga þekkt sumar-
gotssíld frá vorgotssíld. En með því að telja hryggjarliði í báð-
um hefir þetta tekizt. Fjöldi hryggjarliðanna í vorgotssíldinni er
nefnilega Vio—3/io úr hryggjarlið fleiri heldur en í sumargots-
síldinni. Hinn innri munur sumargots- og vorgotssíldar, sá, sem
skapar muninn á hryggjarliðatölunni og fleiri talrænum einkenn-
um, er munurinn í lifnaðarháttum, það að hvor um sig hefir sinn
hrygningartíma. Samskonar munur er á murtu annars vegar og
bleikju hins vegar. Að vísu hrygna báðar að nokkru leyti á sama
tíma, en munurinn, er í öðru fólginn, nefnilega í stærðinni, þegar
kynþroskastiginu er náð. Kæmi það nú í ljós við hryggjarliðataln-
ingu o. s. frv., að samfara þessum mismun í lifnaðarháttum væri
einnig munur á hryggjarliðafjölda eða öðrum talrænum einkenn-
um, sem annars staðar hafa reynzt vel til þess að aðgreina með
afbrigði fiskanna, þá var gátan ráðin. Þess vegna valdi ég þá