Náttúrufræðingurinn - 1941, Blaðsíða 50

44
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
var mjóstur og veikastur fyrir, eyddu af endum hans og allt í
kring. Enn í dag hafa þær ekki lokið verki sínu. Eftir
stendur Drangey, þybbin cg drembileg og ætlar sér að bjóða haf-
öldunum byrgin enn um stund, enda hefir hún til þess 140 m
hæð og um 75 dagsl. flatarmál.
Ég get ekki farið út í, það hér að gera grein fyrir því, hvernig
ég hefi orðið þess áskynja, sem nú hefir verið lýst um aðdrag-
andan að myndun Drangeyjar o. fl. nýmyndana í úthluta Skaga-
fjarðar. Áður hafði Dr. Helgi Pjeturss vakið athygli á ungum
aldri þeirra, sem er því merkilegri, sem allt í kring liggja þarna
einhverjar elztu bergmyndanir landsins. En drögin til þess, sem
hér er sagt, hefir ég týnt saman frá rúnum þeim, sem ristar
eru á bergið allt framan úr Skagafjarðardölum og út á Skagatá,
en meðal beztu heimildanna tel ég Drangey sjálfa og svo systur
hennar Málmey, er báðar til samans geyma verðmæt jarðfræðis-
leg handrit.
Eins og að líkum lætur, eftir frásögn minni hér að framan,
er Drangey að mestu byggð úr gosmóbergi, víða móleitu að lit,
en í því blandast margs konar myndanir, svo sem vatnaleir,
sandmyndanir og gráleitur jökulframburður með núnum og jök-
ulrispuðum steinum, sums staðar eru þessir jökulmynduðu
kleggjar svartbakaðir í gegn vegna ofsahita, er þeir hafa orðið
fyrir við eldgosin.
Vestur úr eynni gengur höfði með fullri hæð nokkra tugi
metra fram í sjóinn. Heitir Uppgönguvík sunnan höfðans, en
Heiðnavík að norðan. Frá Uppgönguvík er nú farið til uppgöngu
á eyna, en Heiðnabergið við Heiðnuvík er kunnugt frá sögnum um
Guðmund góða Hólabiskup. Það var hinn eini staður á eyjunni,
sem hann lét óvígðan til sigs og gerði hann það fyrir bænastað
raddar úr bjarginu, sem sagði: „Hættu að vígja, Guðmundur
biskup, einhvers staðar verða vondir að vera.“ Þar hefir heldur
aldreið verið sigið síðan. Hafi Guðmundur góði varað við sigi
í Heiðnabergi á þennan hátt, gæti það vel bent til glöggleika
hans á bergfræðisleg fyrirbrigði, því Heiðnaberg er allt gegnofið
af basaltfleigum og brotum úr basaltbögglum, er skotið hefir
inn í móbergið frá nálægu gosi. Bergsár þessara basaltinnskota
eru meinleysisleg að sjá, en hvert stuðlabrot þeirra er með egg-
hvössum röðum cg brúnum, er skera mundu sundur hvert venju-
legt sigband ef á reyndi.
í Lambhöfðanum, og um miðja hæð eyjarinnar í Uppgöngu-