Náttúrufræðingurinn - 1941, Page 90

84
NÁTTTJRUFRÆÐINGURINN
ósambærilegt tjón fyrir landið, og hefir það aldrei beðið þess
bætur.“
Ég tek hér alla þessa klausu til samanburðar við annað gosár,
sem sagt verður frá hér á eftir cg ranglega hefir verið talið eitt
hið mesta gosár hér á landi.
Thoroddsen sá aldrei Annál Gísla Oddssonar, sem var geymd-
ur í Englandi, en hafði fréttdr af honum. í Lýsing íslands (II.,
bls. 125) heldur hann, að hér sé átt við gos í Brennisteinsfjöll-
um, því auðvitað hafi hraun frá Trölladyngju ekki getað runnið
yfir tvo fjallgarða, niður í Selvog. Á öðrum stað (De Gesch. d. isl.
Vulk., bls. 185) gizkar hann á, að Ögmundarhraun, vestan við
Krísuvík, hafi runnið þetta ár, en það hraun er hvork-i runnið
úr Trölladyngju né niður í Selvog.
Jónas Hallgrímsson fer aðra leið; hann heldur því fram, að
frásögn annálsins sanni, að Trölladyngjur hafi verið samnefni
fyrir mörg fjöll, líka fjöllin upp úr Selvogi, en færir engin rök
fyrir þessu, og vitanlega nær þetta engri átt.
Frásögn Gísla Oddssonar er þannig, að mjög örðugt er að
sanna við hvorar Trölladyngjurnar er átt, en þó virðist mér allt
eins mikið styðja þá skoðun, að átt sé við Trölladyngjur í Ódáða-
hrauni. Orðalagið: „Kastaði úr sér byrðinni11 gæti átt við ösku-
eða vikurgcs,og má þá skilja frásögnina þannig,að aska hafi borizt
allt suður í Selvog. Ég veit ekki hvort nckkuð bendir til þess,
að Trölladyngja á Reykjanesd hafi gosið vikri, en ef svo hefði
verið, gat það varla verið í frásögur færandi, þótt vikurinn
bærist í Selvog. Frásögnin er öll ruglingsleg og hlaupið úr einu
í annað; gæti vel verið, að frásögnin hefði eitthvað brjálazt í
meðferð, ef við t. d. setjum orðin: ,,Hraun rann“ á undan setn-
ingunni: „allt til hafsins“ ..þá hefir Selvogur sitt gos, óháð
Trölladyngju og er það sízt meiri skáldskapur, heldur en til-
gátur þeirra Jónasar og Thoroddsens.
Það vekur líka grunsemd um, að gos þetta hafi ekki verið á
Reykjanesi, hve ókunnuglega er frá því sagt. Frá gosunum á
Reykjanesskaganum er sagt af miklu meiri kunnugleik, og mætti
því halda, að annálshöfundurinn hafi ekki verið eins ókunn-
ugur á Reykjanesi og ætla mætti af frásögninni af Trölladyngju-
gosinu. Öll væru þessi rök þó veigalítil á báðar hliðar, ef ekki
væri fleira við að styðjast, en nú vill svo vel til, að frá þessum
gosum er skýrt á öðrum stað (Isl. ann.). Þar segir svo um árið
1341: ,,Eldur í Heklufjalli með svo miklu sandfoki um vorið, að