Náttúrufræðingurinn - 1943, Blaðsíða 23

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
15
Sumar þverár Hvítár fengu svipaða útreið í bylnum og hún
s.jálf. Og þó að óvíðast væri eftir því tekið, meðan á ofviðrinu
stóð, sáust vegsummerkin daginn eftir eða næstu daga: Tveim-
ur dögum eftir bylinn var Stóra-Laxá að ryðja úr sér krap-
stífluna hjá Iðu og Eiríksbakka, og þann sama dag var farvegur
Litlu-Laxár fyrir austan Auðsholt sléttfullur af krapi eða snjó,
sem enn lá óhaggað, að sögn Auðsholtsmanna. En sjálfan byl-
daginn þornaði IJtla-Laxá að heita mátti fuli'komlega m/illi
Grafarhakka og Ilvamms i Hrunamannáhrepp. Þar rennur i
hana hveravatn, sem kemur i veg fyrir það, að krap þlaðist í
hana, og því gætti þurrðarinnar fremur þar en annars staðar
(sbr. síðar).
Minnkun sú á framrennsli Hvítár, sem fram kom í þurrðinni
fyrir neðan Árhraun, fór. ekki fram á neinum vissum stað, held
ur því sem næst alls staðar á nijög löngum kafla, ef til vill alla
leið inn að Hvítárvatni. Ekki er ósennilegl, að hríðin hafi skoll-
ið fyrr á þar efra, og er einsætt, að með því móti yrði þurrðin
mest, ef íhleðslan hyrjaði þar og vxi svo niður á við fram eftir
ánni.
Samkvæmt þessari skoðun var vatnsmagn Hvítár, á meðan
á þurrðinni stóð hjá Árhrauni, litlu eða engu meira næsta spöl-
inn þar fyrir ofan, t. d. lijá Fjalli eða Iðu. En ástæðan til þess,
að engrar þurrðar varð vart lijá þessum og öðrum efri hæjum.
er sú, að þar hlóðst krap í ána og tafði svo framrennsli hennar,
að hún lækkaði ekki neitl - fremur hækkaði.
En nú mætti spyrja: Hvers vegna hlóðsl ekki einnig krap i
Hvítá hjá Árhrauni og þar fyrir neðan? — Það liggur eflaust
nokkuð í því, að þar verður áin snögglega djúp og straumþung,
og eins í því, að þar niður frá var snjpkoman orðin miklu minni
og frostlaust. Einnig má vel vera, að Brúará valdi hér nokkru
um. Brúará er lindaá, vatnið í henni er kaldavermsl og hana
leggur ekki neniá í mestu frostum eða þegar kæfir í liana. En
á vatnasvæði Brúarár virðits hafa verið mun skaplegra veður
á byldaginn en austur í Hreppum. Sunnudaginn 15. nóv. voru
Laugardalsfjöllin miklu minna snjóug til að sjá en Hreppafjöll-
in. Má því vel vera, að ekki liafi kæft meiri snjó í Brúará en svo,
að hitastig vatnsins hafi getað haldizt lítið eitt ofan við frost-
mark, og hafi sá ylur getað komið í veg fyrir ildeðslu í Hvítá
fyrir neðan ármótin. (Sjálft mynni Brúarár er að vísu nærri
því 10 km fyrir ofan Árhraun, en vatnið úr henni rennur tært
og óblandað alla þessa leið. Litaskiptin milli bergvatnsins úr