Náttúrufræðingurinn - 1943, Blaðsíða 22

156
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
inu. En sé farið að athuga ræturnar kemur ýmislegt óvænt í ljós.
Hætur þeirra eru mjög umfangsmiklar, samanborið við aðrar
urtarætur. Þær smjúga langt milli sleina og inn i holur og bjarg-
rifur. Þetta verður að bafa i huga ef ræktun fjallajurta í stein-
bæðum á að lánast. Gömul breiða af rjúpnalaufi (holtasóley) er
venjulega aðeins fáeinir em á Iiæð. En ræturnar geta náð 1 -2 m
í jörð niður. Þessar löngu rætur kvíslast um stórt svið i mold-
inni og eru færar um að afla vatns furðanlega vel, jafnvel á
„þurrum“ stöðum. Hitabrejdingar svo djúpt í moldu, eru miklu
minni en á yfirborðinu og rakinn jafnari. Margar fjallajurtir
eru þannig vanar litlum en jöfnum raka og þrífast vel við slik
kjör. Þessarra hluta vegna komumst við oft að þeirri einkenni-
legu staðreynd að sumar fallegustu fjalljurtirnar i steinhæðum
deyja úr þorsta í sumarhitunum; og ef þær eru látnar vaxa i
rökum jarðvegi, þá gufar of mikið af valni úr þeim og þær frjósa
síðan i Iiel. —- JökuIIeir-garðurinn með alldjúpum jökulleir og
stórum steinum er oft lausnin á því vandamáli að rækta vand-
gæfar fjallajurtir. Skilyrðin þar nálgast kjörin i fjöllum livað
jarðveg snertir. Hann er djúpur, kaldur og vel framræslur. Því
rakari sem veðráttan er, þeim mun betri verður framræslan að
vera í leirmoldinni. Ivalkmolar, án jarðvegs, en aðeins mcð kalk-
dufti, liafa reynst vel í rökum jarðvegi á Englandi, en þar sem
loflslag er þurrara þarf að blanda ögn af jarðvegi eða laufmold
saman við. Þarf að nást jafnvægi milli jarðvegs og veðurfars
svo að ekki verði of blautt á rótum að vetrinum eða í rigninga-
tið að sumrinu. Samt vcrður jarðvegurinn að balda í sér nægum
íaka svo ekki verði of þurt að sumrinu í þurkatíð. Við gerð slíks
garðs er rélt að liafa i liuga, að lífræn efni halda vel í sér vatni
og að því grófari sem jarðvegurinn er þeim mun ver helzl hon-
um á rakanum — að jafnaði. Ýmsar jurtir sem á meginlaudi
Evrópu vaxa í margskonar jarðvegi, eru í raka loftslaginu á Eng-
landi bundnar við kalkborinn jarðveg. Þannig hefir lika reynsl-
an sýnt að kalkmulningur (flísar) á betur við rætur margra
fjalljurta, sein taldar eru forðast kalkborinn jarðveg, heldur en
sandsteinn eða granít. Ef við gróðursetjum fjalljurtir við skilyrði
]iar sem þróun rótanna er takmörkuð vegna of þétls og smámul-
ins jarðvegs, þá hefir það í för með sér aukinn raka rótanna. Eí
á binn bóginn þróun rólanna er Iítil vegna ]iess að þröngt er um
þær (t. d. í holu milli steirfanna), þá þurfum við að auka vatns-
birgðir jurtanna, til að bæta upp hið litla vatnssvið ,sem ræturnar
ná til. I báðum dæmum (tilfellum) dregur úr þrótti jurtanna