Náttúrufræðingurinn - 1952, Side 37

MEIRA UM RAUBHÓL
81
botni vatna eða sjávar, þar sem þessar örsmáu svifverur lifa — og
falla til botns, er þær deyja. Barnamold er allvíða í jörðu hér á
landi, en yfirleitt í þunnum lögum. Veit ég ekki til, að verulegt
magn hafi fundizt af henni annars staðar á landinu nema lag það, er
Jóhannes Áskelsson fann árið 1938, um 1 m þykkt, á allstóru svæði
norður af Gunnarshólma við Hólmsá í Kjósarsýslu.*
Barnamoldin undir Rauðhól virðist því sem næst hrein kísilleðja.
Þó má greina í henni fúnaðar leifar og för eftir jurtastöngla. Hún
er ljósgulbrún, þar sem hún liggur í laginu, en verður snjóhvít við
þurrk.
Fyrir drengilega milligöngu dansks skólabróður míns, Aksels N0r-
vangs jarðfræðings, tókst Niels Foged, lektor í Odense, á hendur að
rannsaka sýnishorn af barnamoldinni og ákveða tegundir díatóme-
anna í henni. Niels Foged er talinn bezti sérfræðingur Dana í þeirri
grein. Hann hefur lagt stund á að greina díatómeur í ungum jarð-
lögum á Norðurlöndum og m. a. komið nokkrum sinnum til íslands
í þeim erindum.
Niels Foged fann 117 tegundir díatómea í sýnishorninu og kveðst
þó ekki hafa leitað í þaula. En þetta nægir fyllilega til að skera úr
um það, sem mestu máli skiptir: Allur þorri díatómeanna er af ein-
dregnum ferskvatnstegundum, en nokkrar tegundir verða þó að
teljast slæðingar úr sjó. Barnamoldina verður að telja myndaða í
stöðuvatni skammt frá sjávarströndu.
Tegundalisti Fogeds ásamt stuttorðri greinargerð og niðurstöðu
er birtur í viðauka við þessa grein. Þáttur þessa danska sérfræðings í
rannsókn Rauðhóls var nauðsynlegur og er mikilla þakka verður. —
En höldum nú áfram að rekja lögin upp eftir stálinu.
Lag III. (2. mynd) líkist I., en er öllu sendnara og ógreinilega lag-
skipt.
Lag IV. er úr smágervum ægissandi með miklurn skeljum og
skeljabrotum. Því hef ég lýst í fyrri greininni og talið upp dýrateg-
undirnar, alls 10. Síðan hef ég safnað þar mörgurn skeljum til við-
bótar, og enga nýja tegund fundið, svo að víst sé, en einn fiskkjálki
reyndist við athugun Jóns Jónssonar fiskifræðings vera úr þorskfiski,
sennilega þorski. — Lag þetta liggur nú nál. 10 m y. s., svo að sjávar-
borð hlýtur að hafa legið um 15 m hærra en nú, að minnsta kosti,
þegar þarna lifðu m. a. stórvaxnar öður.
Lag V. er fínn, brúnleitur sandur, skeljalaus og runninn saman í
* Skýrsla um störf sementsverksmiðjunefndar. Rvík 1949 (vélrituð).
JSIáttúrufrœðingurimi, 2. h. 1952
6