Náttúrufræðingurinn - 1953, Blaðsíða 19

ATHUGASEMDIR UM MYNDUN HVERFJALLS
161
bendingu um þá atburði, sem gerðust á hinum langa tíma, sem upp-
hleðsla móhellunnar tók yfir.
9. Loks skal getið staðar á brúnunum norðan Hverfjalls. Þar fann
ég förin eftir jurtastöngla í baunalaginu og greinileg lurkaför ofar í
móhellunni.
Hér læt ég staðar numið um innri gerð móhellunnar, enda ættu
þau dæmi, er ég hefi tilfært, að sýna nógu skýrt, að hér er ekki um
að ræða gosösku, er fallið hefði í Hverfjallsgosi. En nú mun ég lýsa
nokkuð útbreiðslu laganna, enda verður ekki séð, að S.Þ. hafi veitt
því athygli, hve sérkennileg hún er.
Milli Hverfjalls og Námafjalls hafa lögin náð allt að 6 m þykkt,
eins og ég mældi á einum stað. Ef við förum frá þessum stað, í átt
frá Hverfjalli, og hækkum okkur jafnframt um 10—20 m upp í suð-
urenda Námafjalls, þá eru móhellulögin allt í einu horfin. Hér hefðu
þau átt að vera einir 5 m á þykkt, ef um gosefni frá Hverfjallsgosi
væri að ræða. Eru þau þá ekki eydd? Það virðist ekki koma til greina,
vegna þess að hinn mjúki forni jarðvegur ásamt með hvíta öskulag-
inu hefur haldizt þarna. Skýringin er sú, að móhellan hefur aldrei
lagzt á suðurenda Námafjalls — ofan við vissa hæð.
Sams konar niðurstaða fæst, ef við lítum á Dalfjall, norðan Náma-
skarðs. Ofan á norðurhluta Námafjalls (sunnan við Námaskarð) hef-
ur móhellan náð 2 m þykkt eða meir. Á Dalfjalli mætti því búast
við svipaðri þykkt, ef um gosefni frá Hverfjalli væri að ræða. En það
er sannanlegt mál, að þar hefur ekki myndazt vottur af móhellunni
— ofan við vissa hæð.
í breiðum dal á Dalfjalli hefur nefnilega öll jarðvegsþekjan hald-
izt á stórum svæðum. Þar er hrein mold neðst, síðan hvíta öskulagið.
Þá kemur allþykkt lag úr grófu gosgjalli frá nálægum gíg og gæti
stafað frá gíg austan í Dalfjalli. Síðan kemur sendinn jarðvegur upp
úr og í honum 2 þunn svört öskulög. Hið efra er væntanlega frá
Mývatnseldum, en hið neðra frá forsögulegu gosi.
Móhelluna vantar hér inn í og hún hefur aldrei verið til, að öðru
leyti en því, að sennilega er hinn dreifði lausi foksandur i efri hluta
jarðvegsins myndun, sem samsvarar móhellunni.
Vestast í Námaskarði nær móhellan upp í vissa hæð, en snögg-
hverfur þar. 1 miðju skarðinu er jarðvegur með hvíta öskulaginu í,
svo og grófa gosgjallinu eins og á Dalfjalli. Síðan tekur við mold og
móhellan hefur aldrei myndazt hér.
ii