Náttúrufræðingurinn - 1953, Blaðsíða 25

ATHUGASEMDIR UM MYNDUN HYERFJALLS
167
vera ísaldarmela og lagði óþarflega mikið upp úr því. Þessir melar
eru ofan á móhellunni og geta því ekki verið frá ísöld. En það raskar
ekki ályktun minni, að ruðningurinn á Hverfjalli er ísaldarmelur;
það styðst við frekari rök, eins og áður var getið.
Ég á því erfitt með að sjá, að ummæli Sigurðar: „fremur byggð á
trú en gaumgæfilegri skoðun“, séu sanngjarn dómur um grein mína.
En hvernig mundi sá dómur eiga við um grein hans sjálfs?
Ýmsum hreystiyrðum Sigurðar, sem beint er til mín, mun ég láta
ósvarað. Þau eru sum furðu barnaleg og lýsa fyrst og fremst löngun
hans til að fella niðrandi dóm um verk, sem hann hefur ekki fullan
skilning á.
Lýsing á nokkrum sýnishornum.
Nr. 1. Hverfjallsmóberg, efst. Kornastærð algengust */2—2 mm. Strjál korn með
5 mm stærð. Fínlagsþykkt.
Þunnsneið af sama: Stærstu korn (gagnsætt gler) um 1 mm. Þau eru
lítið porfyritisk og þá helzt örsmáir krystallar. Talsvert magn af stærri
krystöllum, sem verið hafa í upphafsmassanum, liggja lausir milli gler-
komanna. Nokkuð af svörtum glerkornum. Engin basaltkorn.
Nr. 2. Hverfjallsmóberg, neðst. Algengust komastærð 4—5 mm með fínum þétt-
um massa á milli. Ólagskipt. Gufuholur í massanum. Þær eru klæddar inn-
an með ljósleitri leirhúð, sem gerir þær sýnilegar og þekkjanlegar sem gufu-
holur. Stærðin er 1—5 mm, algengust 2—3 mm, veggir íhvolfir.
Þunnsneið af sama: Stærstu glerkorn um 2mm á lengri kant og í þeim
meira af stómm krystöllum en í Nr. 1. Krystallamagnið svipað í báðum
sneiðum, en í Nr. 2 er það innifalið í glerkomunum, en ekki laust milli
þeirra. Glerið í Nr. 2 venjulega mjög spmngið og virðist ekki vanta mikið á
að krystallarnir hefðu losnað.
Af þessu virðist Ijóst, að öskukomin em mynduð, ekki úr tvístruðu þunn-
fljótandi hrauni, heldur úr mjög þykkfljótandi gleri, sem molnar, þegar það
er pressað upp um gígrásina. Fyrst fást heilleg kom, en þó gegnspmngin,
en síðar, við meira átak springur um krystallana og stæni glerkom sleppa
því aðeins gegnum þessa meðferð, að þau innihaldi ekki stæni krystalla.
Innri gerðin hendir þannig einmitt til þess, er ég ályktaði í fyrri grein
minni, að hér hefði gosið tiltölulega köldu seigfljótandi hrauni, sem rétt
náði að mjakast upp á yfirborð, en kvarnaðist í meðfömnum. Basaltkom
ekki í sneið Nr. 2. Svart gler eins og í Nr. 1.
Nr. 3. Móhellan, sandsteinn í Bjarnarflagi. Lagskipting, 1—2mm þykk lög. Þunn-
sneið: Stærstu korn um 1 mm, algengust 0,2—-0,3 mm og mjög vel jöfn á
alla kanta. Eitt kom, 1X2mm, miklu heillegra en i Hverfjalli; það er
þéttskipað krystöllum og virðist ekki geta stafað frá Hverfjalli. Nokkuð af
finsprungnum kornum kemur þó einnig fyrir. Engin basaltkorn. Svart gler
ef til vill meira en í Hverfjalli.