Náttúrufræðingurinn - 1956, Blaðsíða 3

Náttúrufr. - 26. árgangur - 2. hefti - 65.-112. siða - Reykjavik, júli 1956
Bjarni Helgason:
Heildargeisluii sólar i Reykjavík
Sólin liefur verið dýrkuð, sólin hefur verið tilbeðin sem guð,
fórnir hafa verið færðar sólinni til dýrðar.
Alla tíð hafa menn vitað um mikilvægi sólarinnar, en mönnum
var ekki strax ljóst, að sólin væri annað og meira en ljós, sem
reglulega kviknaði og slokknaði á, að sólin væri uppspretta alls
lífs á jörðinni.
Sólin er sá eini orkugjafi, sem óþrjótandi virðist, á þessum tím-
um aflnotkunar og orkueyðslu. Sums staðar hefur þess vegna þegar
verið reynt að beizla þessa orku, með misjöfnum árangri þó. T. d.
hefur verið reynt að hita upp hús með sólorkunni einni saman, raf-
geymar, sem hlaðast við sólgeislun, liafa verið smíðaðir, jafnvel
liafa talsímar og útvarpstæki, sem fá rafmagn sitt frá sóiorkunni,
verið búnir til. Svona mætti margt fleira telja, en elzta og einfald-
asta dæmið um beina notkun sólorkunnar eða einhverra hluta
hennar er vinnsla salts sums staðar á jörðinni, þar sem sjórinn er
látinn gufa upp í hitanum, en eftir situr saltið.
En sólorkan er ekki aðeins hiti og Ijós, heldur hefur liún líka
áhrif á allar efnabreytingar, sem eiga sér stað í ríki náttúrunnar.
Koldioxyð loftsins og vatn bindast fyrir áhrif blaðgrænunnar og
mynda kolvetni og önnur efni, sem eru uppistaðan í öllum
jurtagróðri og þar með öllum fæðutegundum manna og dýra, en
blaðgrænan getur aftur á móti því aðeins starfað, að tii komi geisl-
un sólarinnar. Sjávargróðurinn, jafnvel svifið í sjónum, vex fyrir
áhrif þessa mikla og merka orkugjafa.
Mikilvægi sólgeislunarinnar fyrir okkur íslendinga ætti því að
vera augljóst. Fæðan, sem fiskar sjávarins éta, er tif orðin fyrir
áhrif sólarinnar. Grös bóndans vaxa því aðeins, að þau njóti sólar,
sé sólgeislunin of lítil, vaxa þau ekki. Á síðastliðnu sumri brást