Náttúrufræðingurinn - 1966, Blaðsíða 15

NÁTTÚRUFRÆÐI N GU RINN
9
und mit dem Wachsen des Vulkans in die Höhe immer weniger
Wasser den Weg 7.u dem Ausflussherd gefunden hat. Hierdurch
wurden die Massen kompakter, bis sie schliesslich ungestört als
Lava ausfliessen konnten.“ (Oetting 1930, bls. 66).
I formála eftir Sigurð Þórarinsson fyrir nýútkominni merkisbók
,,Með huga og hamri“, sem er safn dagbókargreina og ritgerða eftir
]akob heitinn Líndal á Lækjamóti, eru taldar líkur fyrir því, að
sá ágæti sjálflærði jarðfræðingur hafi komizt að niðurstöðu stapa-
kenningarinnar þegar árið 1941 (sama ár og égj. Víst er um það, að
Jakob lrefur fallizt á stapakenninguna, því að í bókinni er hún
skilmerkilega sett fram í sérstakri ritgerð (Jakob Líndal 1964, bls.
211—217). Sú ritgerð er þar prentuð án fyrirsagnar næst aftan við
bókarkafla, um Snæfellsnes, sem hún á efnislega ekkert skylt við.
Tímasetning Sigurðar á því, hvenær Jakob komst að niðurstöðu
sinni, styðst eingöngu við röðina á greinum Jakobs í hreimiti. Hrein-
ritun þeirra var þó ekki lokið lyr en 1944, í allra lyrsta lagi, því að
frá því ári er síðasta dagbókin. En ári áður kom tilgáta mín unr
myndun móbergsfjalla í Árnesinga sögu (Prentár þeirrar bókar er
1943, en misritað 1944 í tilvitnunum Sigurðar Þórarinssonar). Jakob
Líndal hefur margt ritað um móberg af nánum kúnnleika og skarp-
skyggni, en hvergi í prentuðum ritum hans nenra hinni ótímasettu
móbergsritgerð örlar á skýringu stapakenningarinnar á myndun
móbergsfjalla.
Af móbergsritgerð Jakobs Líndal má ráða, að hann lrafi ekki
síður verið veitandi en þiggjandi í umræðum um jarðfræði mó-
bergssvæða við þá Bemnrelen og Rutten, er þeir skiptust á heim-
sóknunr sumarið 1950, eins og fyrr var getið.
Enn er ótalinn sá maður, senr mér hefur veitt nrestan og sérstak-
lega drengilegan stuðning við að færa franr rök íyrir stapakenn-
ingunni, en það er jarðfræðingurinn Donald E. White í Menlo
Park í Kaliforníu. Hann ferðaðist lrér víða unr land á vegunr Jarð-
borana ríkisins sumarið 1952, og fór ég með lronunr fáeina síð-
ustu daga ferðarinnar itnr Landmannaafrétt. Þegar áður en við
hittumst, hafði White algerlega fallizt á skýringu stapakenningar-
i.nnar unr myndttn móbergsfjallanna, og áður en hann fór af landi
burt um haustið, hafði hann skrifað uppkast að ritgerð í anda
þeirrar kenningar, þar senr hún er fram sett í stuttu máli og skýru.
Að sjálfsögðu vildi ég, að hann birti þessa ritgerð, og bauðst til