Náttúrufræðingurinn - 1968, Síða 34

28
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Tveim árum síðar fannst iieil hauskúpa með áföstum, samkynja
hornum. Kom þá í ljós, að hér var um skriðdýr að ræða. Fram að
þeim tíma liöfðu engin hyrnd skriðdýr fundizt. Síðan hafa fundizt
margar beinagrindur þessa dýrs, senr nefnt hefur vei'ið nashyrnings-
eðla, eða á vísindamáli Triceratops. Þessi eðla hefur haft 3 horn,
tvö ofan við augun og hið þriðja á nefinu. En til hafa verið ýmis
afbrigði af nashyrningseðlunni. Sennilega hefur verið liér um
sérstaka ættkvísl að ræða, og til hennar talizt nokkrar sjálfstæðar
tegundir. Árið 1914 fundust í Alberta-ríki í Kanada beinagrindur
af slíkum eðlum, og höfðu þær haft aðeins eitt horn á hausnum,
nánar tiltekið á nefinu. Tennur dýrsins sýndu, að Jrað hefur verið
jurtaæta, og ennfremur, að það hefur ekki malað fæðuna á milli
tannanna, heldur gleypt hana sundurhlutaða. Þessi tegund hefur
verið uppi síðast á Krítartímanum. Allar nashyrningseðlur voru
þannig skapaðar, að út úr höfðinu að aftan var vaxinn heljarmikill
beinkragi, er lagðist eins og felling niður um hnakka og háls dýrsins.
Vegna þessa sköpulags sýndist höfuðið vera lengra en það var í raun
og veru. Ein tegund eðlanna hefur haft 6 horn á hausnum og hafa
þau vaxið í hálfhring upp í gegnum afturrönd beinkragans. Dýr
þessi hafa því verið heldur ófrýnileg ásýndum. Líkamslengd þeirra
var 8—9 metrar, og ætlað er að hauskúpan ein út af fyrir sig hafi
vegið tvær smálestir.
Og enn kom ein tegund af nashyrningseðlum fram í dagsljósið
austur í Mongólíu. Var hún frá Krítartímanum. Þetta gerðist á
árunum 1922—1930, en þá lét Náttúrugripasafn New York-borgar
gera út mikinn leiðangur í austurveg. Þessi rannsóknarför gaf ágæta
eftirtekju. Þá fyrst tókst mönnum að finna trölleðluegg, ekki bara
eitt egg, heldur fundust heil hreiður, og voru beinagrindur af fóstri
í sumum eggjunum og sömuleiðis af ungum, nýskriðnum úr egg-
inu. í námunda voru svo beinagrindur fullorðinna dýra. Umrædd
tegund er talin til nashyrningseðlanna, en er þó hornalaus. Ætlað
er, að hún sé formóðir hornóttu tegundanna. Vísindaheitið Proto-
ceralops, sem hún hefur hlotið og þýðir frumhyrningur, á þó ekki
vel við. En hvað er það meira en að telja nauðkollóttar sauðkindur
til slíðurhyrninga? Egg frumhyrningsins reyndust vera 15 cm löng.
Hafði þeim verið orpið í meðalgrófan sand, og raðað í hvirfingu.
Síðan hefur sólarhitinn verið látinn sjá um útungunina. Sam-
tímis frumhyrningnum hefur lifað á þessum slóðum tvífætt eðla: