Náttúrufræðingurinn - 1977, Blaðsíða 13

kemur það vel heim við vatnsborðs-
hækkun, sem varð í Grjótagjá. Þessar
landmælingar hafa verið endurteknar
á um það bil tveggja mánaða fresti
síðan og hefur komið í Ijós, að land
hefur ýmist risið eða sigið síðan á
allstóru svæði innan og umhverfis
Kröfluöskjuna. Land hélt áfram að
síga eftir gosið allt fram í febrúar
1976 en J}á tók J)að að rísa aftur með
nokkuð jöfnum liraða. Rishraðinn
var mestur á jarðhitasvæðinu við
Kröflu eða um 7 mm/sólarhring en
minnkaði út til jaðra öskjunnar nið-
ur í um Jjað bil 2 mm/sólarhring.
Suður við Hverarönd var rishraðinn
vart mælanlegur. Á 5. mynd má sjá
kort með landristölum á mismunandi
tímum. Ut frá Jæssum niðurstöðum
má auðvekllega átta sig á stærð og
lögun |>ess landsvæðis sem reis.
1 október 197.5, eftir að stöðvarhús
hafði verið reist við Kröflu, var gerð
hallamæling á húsinu. Þessa mælingu
gerðu verkfræðingar Verkfræðistofu
Sigurðar Thoroddsen. Viðmiðunar-
punktur er rétt sunnan og vestan við
húsið og var hæð fjögurra fastamerkja,
sem eru utan á hverju horni hússins,
mæld miðað við þennan punkt.
Skömmu fyrir gosið í desember 1975
kom í ljós að norðurendi hússins
hafði sigið örlítið miðað við suður-
endann. Álitið var að Jjessi breyting
stafaði af eðlilegu sigi og samþjöppun
jarðlaga, sem eru undir húsinu. Við
næstu mælingu, sem gerð var á hús-
inu skömmu eftir gos, kom í Ijós að
húsið hafði snarast verulega. Hafði
norðurendinn sigið niður miðað við
fastapunktinn, en suðurendinn risið.
Var hæðarmunur Jressara beggja enda
hússins um 5 cm en húsið er um 70 m
langt. Þessi hallabreyting á húsinu er
í góðu samræmi við hæðarbreytingu
þá, sem varð á landi eftir Hlíðardaln-
urn endilöngum, og má skýra hana
eingöngu með J>ví landsigi, sem varð
við gosið.
Til Jiess að fylgjast betur með hæð-
ar- og hallabreytingum lands á
Kröflusvæðinu var hinn 20. ágúst sett-
ur upp hallamælir í stöðvarhúsinu.
Þessi mælir er gerður úr tveimur
vatnskerjum, sem tengd eru saman
með slöngu. Kerin eru í suðvestur- og
norðvesturhornum hússins. Fljótlegt
er að lesa af mælinum og Ju’í auðvelt
að mæla með honum hallabreytingar,
er verða frá degi til dags. Fást svip-
aðar niðurstöður úr honum og úr
mælingum, sem gerðar voru utan á
húsinu.
Komið hefur í ljós að gott samræmi
er á rnilli hæðarmælinga á svæðinu
og hallamælinga á stöðvarhúsinu.
Hæðarmælingar gefa heildarmynd af
lögun og stærð svæðisins, sem er á
hreyfingu (5. mynd), en út frá halla-
mælingum liússins má finna hinar ör-
ari sveiflur í hæðarbreytingum, sem
ekki finnast með hæðarmælingum,
sem framkvæmdar eru á 1—2 mánaða
fresti.
Eins og áður segir reis land nokkuð
jafnt og Jrétt frá febrúar 1976. í sept-
ember |)að ár var um helmingur Jjcss
sigs, er varð við gosið 1975 gengið til
baka. Með sama áframhaldi liefði
landið náð sömu hæð og fyrir gos í
lok árs 1976. í lok september sneri
]>essi þróun við. Mælingar sem gerðar
voru í október og septendjer sýndu að
verulegt sig hafði orðið á svæðinu.
Meðalsighraði var um 10 mm/sólar-
hring J)ar sem hann varð rnestur milli
187