Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1978, Qupperneq 40

Náttúrufræðingurinn - 1978, Qupperneq 40
km sunnan Ásbyrgis. Telur Kristján Sæmundsson að þetta séu ystu enda- garðar jöklaframrásarinnar ,,á Búða- skeiði" (þ. e. Hólskotsskeiði) og liggi síðan til S og tengist Reykjahlíðaröld- um. Allþykk jökulurð er þó skammt sunnan Áshöfða, mun norðar, og jökulhólabelti vestur hjá Hrútafjöll- uin. Jökulrákir vítt og dreift í Ás- heiði, norðar og vestar, eru líka vitnis- burður um jökulskrið út heiðina, e. t. v. í sjó fram, eftir að Stóravítis- hraun rann. Erfitt er um athuganir vegna móakargans, en stórgrýtis- dreifin í Ásheiði kemur í hugann í þessu sambandi. Vesturmörk hennar afmarkast af breiðum flákum yngri hrauna (hið elsta eldra en 6000 ára, hin yngstu yngri en 2900 ára), en ná þó á forna hrauninu suður og vestur fyrir Kerlingarhól, og er það athyglis- vert. Aldur jökulgarða skammt sunn- an og suðaustan Fjalla í Kelduhverfi er ekki fullrannsakaður. Því má skjóta inn, að allþykkt lag af vatnsnúinni möl og sandi er í lægð- um hjá Austurgörðum, Vogunt og Sultum í vestanverðu Kelduhverfi, tæpa 20 m y. s., og slitróttur sand- barðaröðull ofan við. Kristján telur (1973) að sjór hafi verið kominn í núverandi horf, þegar Stóravítishraun rann árla á Hólkotsskeiði, og reipa- hraun er þarna neðan 20 m marka. Síðar hefur sjór þó staðið við 20 m hæðarmörk (hæðarbreytingar lands- spildu?). Jökulsársandar eru fornir Jökulsársandar, sem fylla upp mik- ið svæði í fjarðardældinni, eru kring- um 150 km2 að flatarmáli og halli til sjávar að meðaltali 1:500. Mesta lengd þeirra til sjávar er um 17 km, mesta breidd um 23 km. Sandarnir eru framburður Jökulsár, en öskulög sýna að þeir eru allfornir: 1) Hjá Víðibakkakvísl, tæpa 3 km sunnan Skóga, 6 km frá sjó, eru öskulögin H3 og H4 ofan á miklum sandhaug- um. Liggur H4 á þunnu, sendnu moldarlagi (snið V) og undir því svart- ur, ólagskiptur grófsandur, allt að 3— 4 m þykkur, ofan á óseyrarlögum. Sandurinn er mjög líklega flóðset úr stóihlaupi (sjá síðar). 2) 1 skurðum hjá Ærlækjarseli, um 3 km frá sjó, liggur H3 ýmist á mold eða sandi, en ekki er öruggt um tilvist H4. 3) Hjá Bakka (ytri) finnst H3 víða I mold um 3 km frá sjó. Hjá Syðribakka í Vestursandi sömuleiðis um 4 kin frá sjó. Þessi Ijósu Heklulög geta hæglega leynst nær sjó á Söndunum. Þeir eru þó eldri en 4500 ára niður að ystu bæjurn í Sandi og eldri en 2900 ára fast niður undir strönd. Haukur Tóm- asson telur, að Sandarnir hafi verið eitt mesta safnsvæði hlaupsins fyrir 2500 árum, en ljóst er samt að þeir voru að langmestu leyti til orðnir sem nú á dögum fyrir 2900 árum. Hlýtur skýringin að vera sú, að fyrri stór- hlaup höfðu þá að verulegu leyti myndað þá. Ummerki um stórhlaup i Jöliulsárdal fyrir um 4600 árum Tvö allþykk sandlög eru í jarðvegi rnilli Ásbyrgis og Tóveggjar á um 2 km breiðu móasvæði. Neðra sandlag- ið er þó víða rofið burtu í yngri flóð- farvegum. Það er grunnt, að meðal- tali 2—3 cm, undir tvílita öskulaginu H4 (4500 ára). Þynnst er það á Meiða- 166
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.