Náttúrufræðingurinn - 1978, Blaðsíða 7

Náttúrufrœðingurinn • -18 (1—2), 1978 • /J/.s. 1—96 • Reykjavik, nóvember 1978
Kristinn J. Albertsson:
Um aldur jarðlaga á Tjörnesi
Tilgangur þessarar greinar er að
skýra frá nokkrum nýjum kalíum-
argon aldursákvörðunum á bergi úr
yngri hluta jarðlagastaflans á Tjör-
nesi til samanburðar við fyrri rann-
sóknir. Margt hefur verið skrifað um
Tjíii nes og jarðfræði þess og er ekki
ráðrúm í svo stuttri grein sem þessari
að tíunda það. Verður því farið hratt
yfir sögu.
Á Tjörnesi eru þrjár aðal setlaga-
syrpur, þ. e. Tjörneslög, Furuvíkur-
lög og Breiðavíkurlög, sem eru yngst.
I þessum lögum er mikið urn skeljar
og för eftir þær svo og önnur dýr.
Steingerðar leifar gróðurs er þar líka
að finna. Á milli þessara laga eru svo
hraunlagasyrpur (sbr. myndir 1 og 2).
Áður en beinar aldursákvarðanir
kontu til sögunnar, þ. e. ákvarðanir,
sent byggjast á klofnun geislavirkra
el’na, var ógerlegt að ákvarða raun-
verulegan aldur jarðlaganna á Tjör-
nesi. Þess í stað voru bornar sarnan
gróður- og dýraleifar hinna ýmsu
svæða og þannig fenginn fram afstæð-
ur aldur (yngri—samtíma—eldri). Á
þeni^an hátt ltafa setlagasyrpurnar á
Tjörnesi verið bornar saman við svip-
uð lög erlendis, m. a. við lög í Austur-
í
Anglíu í Englandi. Samkvæmt jseim
samanburði hefur aldur jarðlaganna
á Tjörnesi verið talinn allt frá plei-
stósen (ísöld), plíósen og niður á
efsta hluta míósen (t. d. Helgi Pjet-
urss, 1910; Guðmundur G. Bárðarson,
1925; Jóhannes Áskelsson, 1960; F.
Strauch, 1972). Ber jtarna talsvert á
milli.
Næsta aðferð til aldursákvörðunar,
sem vonir voru bundnar við, var
ákvörðun segulstefnu í hraunlögum.
Brautryðjandi þessarar aðferðar hér
á landi var Hollendingurinn Jan Ho-
spers, sem var við framhaldsnám í
Englandi um og eftir 1950. Fjallaði
doktorsritgerð hans um segulstefnu í
íslenskum hraunlögum (Hospers,
1953). Hann hafði komið hingað tvö
sumur til söfnunar á sýnum víðs veg-
ar að af landinu. Segulmælingar Ho-
spers á bergi frá Tjörnesi voru svo
í meginatriðum staðfestar, þegar
Trausti Einarsson (1958) birti sínar
eigin niðurstöður. Sjö árum síðar
birtu þeir D. M. Hopkins, Þorleifur
Einarsson og R. R. Doell á jarðfræði-
ráðstefnu í Colorado í Bandaríkjun-
um 1965 niðurstöður nýrra segul-
stefnuntælinga, sem í aðalatriðum
LAMnSCGiíAGAfN
331663
1SLAND5