Náttúrufræðingurinn - 1978, Blaðsíða 12

elsta jökulberg í Jökuldal (McDougall
& Wensink, 1966). J. L. Aronson og
Kristján Sæmundsson (1975) segja
mörkin vera við Mammoth segulkafl-
ann, |). e. fyrir um 3,1 milljón ára
við elsta aldursákvarðaða jökulbergið
hér á landi. Hér má benda á, að sam-
þykkt 18. alþjóðaþings jarðfræðinga
í London felur í sér, að mörkin milli
plíósen og pleistósen eigi að ráðast af
breytingum í sjávardýralífi og að
„Calabríu-sjávarlögin" á Italíu skuli
tilheyra pleistósen (King & Oakley,
1949). Á 19. alþjóðaþingi sömu aðila
í Alsír 1952 (Berggren 8c Van Couver-
ing, 1974) var elsta stigi „sjávar-plei-
stósen“ gefið nafnið „Calabríu-stig“
og var þá miðað við fyrrnefnd lög í
Calabríu á Italíu. Miklar rannsóknir
hafa staðið yfir og standa enn til að
skera úr urn aldur þessara tímamóta
svo og hvar best megi komast að þeim.
Á Italíu hefur aldur þessara tíma-
móta verið ákvarðaður á síðustu ár-
um. Annars vegar ltefur hann verið
ákvarðaður óbeint, þ. e. með saman-
burði á götungafánu í „Calabríu-lög-
unum“ og í djúpsjávarseti, sem einnig
hefur verið segulmælt. Aldurinn, sem
þannig hefur fengist, er um 1,6—1,8
milljón ár, þ. e. um eða við Gilsá-
Olduvai segulkaflann (t. d. Berggren
& Van Couvering, 1974). Hins vegar
hefur ítölskum jarðfræðingum, sem
unnið hafa í Calabríu, loks tekist að
finna sýni, sem hæf eru til K/Ar-ald-
ursákvörðunar og telja þeir mörkin
vera um 2,0—2,2 milljón ára gömul
(Selli o. fl„ 1977). Það er athyglisvert,
að þessi aldur markanna á Ítalíu virð-
ist vera svipaður aldri elsta jökulbergs
á Tjörnesi (Furuvík I).
Svo sem að ofan greinir, eiga rnörk-
in milli plíósen og pleistósen ekki að
ráðast af loftslagsbreytingu einni sér
heldur eiga breytingar í lífríki og þró-
tin lífríkis að vera ákvarðandi þáttur
þessara tímamóta svo sem annarra
tímamóta jarðsögunnar (Berggren 8c
Van Couvering, 1974). Ef ganga ætti
út frá loftslagsbreytingu eirini sér, er í
rauninni ekkert, sem mælir fremur
með því að setja rnörkin við loftslags-
breytinguna fyrir um 3 milljónum
ára en t. d. þá loftslagsbreytingu, sem
orsakaði jöklamyndun á suðurhveli
jarðar fyrir 4—7 milljónum ára, þegar
núverandi íshella Suðurskautslands-
ins myndaðist, og olli afflæði sjávar
á síð-míósen m. a. á Nýja Sjálandi,
Kaliforníu og á Miðjarðarhafssvæð-
inu (Mercer, 1973; Margolis 8c Ken-
nett, 1971; Berggren & Van Couver-
ing, 1974). í Suður-Alaska hafa einnig
fundist menjar urn jökla á síð-míósen,
en elsta jökulberg þar hefur verið ald-
ursákvarðað urn 10 milljón ára gamalt
(Denton & Armstrong, 1969). Af þessu
má ráða, að ákvörðun plíósen-pleistó-
sen markanna á grundvelli jökla og
jökulmenja, er ónothæf, þar sem þeir
hafa ekki gengið samtímis í garð um
allan heim. Er því ljóst, að eigi að
leita plíósen-pleistósen markanna á ís-
landi á raunhæfan hátt, er Tjörnes,
enn sem komið er, eina svæðið til
slíks, þar sem steingervingarnir og það
umhverfi, sem þeir lifðu í, veita þýð-
ingarmestu upplýsingarnar þar að
lútandi.
Þakhir
Jón Eiríksson og Þorleifur Einars-
son lásu yfir handrit og lagfærðu
margt, er betur mátti fara, og er það
þakkað hér.
6