Náttúrufræðingurinn - 1978, Side 48

auðugt ferskvatn. Mjög ósennilegt
virðist, að sjávarfiskar, svo sem koli,
gætu nú veiðst annars staðar en inn-
an þessa svæðis. Fyrr á árum hefur
sennilega verið nægilegt súrefnis-
magn við botn í mestum hluta vatns-
ins, en ósinn síðan grynnkað svo, að
tók að mestu fyrir innstreymdi sjávar
í vatnið á flóði. Þegar hér var komið
sögu, hefur súrefni tekið að smáeyð-
ast úr dýpri iögum vatnsins vegna ox-
unar á lífrænum efnum, sem í það
falla við rotnun plantna og dýra. Hið
mjög svo takmarkaða blöndunar-
svæði, sem enn virðist hafa upp á líf-
vænleg skilyrði að bjóða fyrir sjávar-
dýr við botninn, gæti haldið áfram
að minnka frá því sem nú er, ef sjór
kemst ekki inn í vatnið, með því að
salta undirlagið hlýtur með tímanum
að þynnast vegna blöndunar upp á
við, enda þótt sú blöndun sé vafa-
laust mjög hægfara, sem fyrr segir.
Þess var áður getið, að sjóndýpi var
mælt á nokkrum stöðum í Miklavatni
seinni hluta júnímánaðar 1977 og
reyndist það tiltölulega lítið. Þessi
lágu gildi liefðu getað stafað annað-
hvort af gruggi vegna mikils gróðurs
í yfirborðslaginu eða vegna árfram-
burðar. Hið síðarnefnda er sennilegri
skýring. Kísilþörungar fundust í yfir-
Ijorðslagi vatnsins í talsverðu magni í
júní, en mun minna í ágúst 1977
(tafla III). Hins vegar benda klórófyl-
gildin frá júnímánuði til þess, að
frumframleiðni hafi þá verið fremur
lítil. En það er athyglisvert, að klóró-
fyl skyldi vera mælanlegt í marktæku
magni (~ 1 pg/L) á 10 metra dýpi á
St. 4 (sjá töflu II), þ. e. í súrefnis-
snauða laginu. Án efa er hér um að
ræða plöntuleifar, sem fallið hafa nið-
ur úr hinu súrefnisauðuga yfirborðs-
lagi.
Eins og kunnugt er, leiðir tillífun
plantna til upptöku á óbundnu koldí-
oxíði úr vatninu samfara myndun á
súrefni og jafnframt breytist samsvar-
andi magn af bíkarbónati í karbónat,
en við það hækkar pH. Við oxun á
lífrænu efni skeður hið gagnstæða:
koldíoxíð myndast, jafnvægið milli
bíkarbónats og karbónats hreyfist í þá
átt að auka bíkarbónat og pH lækkar.
Hin lágu pH-gildi, sem mældust í
yfirborðslagi vatnsins, einkum í sunn-
anverðu vatninu, í júní 1977, benda
því einnig til þess, að plöntufram-
leiðsla hafi þá verið takmörkuð. Á
þessum tíma var alkalínítet einnig
lægst í vatninu sunnanverðu nálægt
innrennsli Fljótaár. Hér kann að hafa
verið um áhrif að ræða frá bræðslu-
vatni úr snjófönnum. í ágúst 1977 var
pH marktækt hærra en í júní sáma ár,
en einkum voru þó pH-gildin áber-
andi há á 5 m dýpi í ágúst 1976, og
benda til þess, að plöntuframleiðsla
hafi þá verið mikil. Samkvæmt niður-
stöðum mælinganna í ágúst 1977
mætti ætla, að aðal framleiðslan hafi
þá farið fram neðst í yfirborðslaginu,
þar sem lítils háttar blöndunar gætir
við sjó úr neðra laginu. Til þess bend-
ir súrefnismettanleikinn, sem vex úr
rúmlega 100% í efstu metrunum í
rúmlega 120% á 5—7 m dýpi. Þessi
háu súrefnisgildi fóru saman við há-
mark í pH og lágmark í styrk upp-
leysts kísils. Einkum var kísil-lág-
markið áberandi í ágúst 1976. Sam-
kvæmt talningu á svifþörungum er
þó, eins og fyrr segir, engan veginn
öruggt, að frumframleiðnin í ágúst
1977 hafi verið meiri á 7—8 m dýpi
42