Náttúrufræðingurinn - 1978, Blaðsíða 54

19. mynd. Fosfat sem fall af umfram al-
kaliniteti. — Phosphate as a function of
excess alkalinity.
það eldist. Fonselius (loc. cit.) telur,
að á þennan hátt megi skýra, að fos-
fatmagn er hvergi sérlega mikið í
Svartaliafi, þótt dýpri lög þess hafi
haldist súrefnissnauð í meira en 6000
ár, að því er talið er. Því má varpa
fram þeirri tilgátu, að fosfatmagnið
í djúplögum Miklavatns sé svo hátt
sem raun ber vitni, vegna uppleysing-
ar á fosfati úr yfirborði setsins, m. a.
úr járnfosfati, þegar súrefni varð upp-
urið og pH lækkaði, og hinn rnikli
fosfatstyrkur haldist enn, með Jrví að
salta undirlagið geti tæplega verið
meira en nokkurra áratuga gamalt.
Og þá vaknar sii áleitna spurning,
hvenær Jreir atburðir hafi orðið, sem
leiddu til Jress, að tók að mestu eða
öllu leyti fyrir endurnýjun salta und-
irlagsins í Miklavatni. Á grundvelli
rannsókna okkar verður ekkert um
Jjetta atriði sagt með neinni vissu. Sú
tilgáta virðist Jjó ekki fjarri lagi, að
stöðnun salta undirlagsins liafi byrj-
að, Jregar ósinn lokaðist árið 19S6.
Bygging Skeiðsfossvirkjunar, sem
leiddi til vatnsmiðlunar, kann svo að
liafa dregið úr hámarksrennsli um ós-
inn til sjávar, Jrannig að liann liafi
haft rninni möguleika á Jrví að ryðja
sig fram og dýpka í vorleysingum.
Það væri mjög æskilegt að framkvæma
aldursgreiningu með ísótópamæling-
um á vatninu í salta undirlaginu og
einnig á setlögum. Með slíkum mæl-
ingum kynni að vera unnt að veita
viðhlítandi svar við {Leirri spurningu,
sem varpað var fram.
Tillaga
Af Jjví sem sagt hefur verið hér að
framan, má ljóst vera, að lífsskilyrði
í Miklavatni fyrir ferskvatnsfisk og
botndýr takmarkast við grynnri hluta
vatnsins, og fyrir sjávardýr eru þau
aðeins hugsanleg innan rnjög lítils
svæðis. Frjósemi vatnsins, gönguleiðir
fyrir Iaxfisk og lífsskilyrði sjávarfiska
myndu sennilega stórbatna, ef rnögu-
legt væri að hleypa sjó inn um ósinn
og þannig korna af stað endurnýjun
á dýpri hluta vatnsins. Við teljum, að
Jretta sé unnt að gera á einfaldan og
tiltölulega auðveldan hátt með því að
nota skurðgröfu til Jjcss að moka upp
möl og sandi úr ósnum og dýpka
hann Jrannig. Jafnframt má búast við
Jrví, að einhver lækkun verði á yfir-
borði vatnsins. Ráðleggjum við veiði-
bændum við Miklavatn að leggja í
slíka framkvæmd við fyrstu hentug-
leika. Ef af henni yrði, teljum við
mjög æskilegt, að fylgst yrði með J>eim
breytingum, sem hún liefði í för með
48