Náttúrufræðingurinn - 1990, Blaðsíða 19

oa
Qh
q
z
b-
W
Q
Z
<
Q
J
<
a
Oí
o
Q
iá
2. mynd. Heildarósonmagn (bláir „krossar") og styrkur lífrænna klórinnihaldandi efna
(rauður ferill) í andrúmsloftinu yfir Halleyflóa á Suðurheimskautslandinu í októbermán-
uði 1957 til 1984. Lóðrétt hæð krossa segir til um óvissu í mæligildum. Ath.: lóðréttir ás-
ar fyrir ósonmagn og styrk klórinnihaldandi efna hafa andstæðar stefnur en hlutfallsleg
breyting í gildum er sú sama. 1 Dobson af óson jafngildir einum þúsundasta úr senti-
metra af ósonlagi sem hefði einnar loftþyngdar þrýsting við 0°C. 1 ppb er 1 billjónasti
hluti. Elongated “crosses" show the decline in October concentrations of ozone in the
stratosphere measured (in Dobson units) from Halley Bay between 1957 and 1984. The
length of the vertical bar indicates in each case the uncertainty in the measurements. The
curve shows the total concentration of organochlorine molecules (essentially CFCs) mea-
sured (in parts per billion) at tlie same site - but plotted upside down, so that the steep fall
in the curve represents an increase in the concentration of CFCs (Gribbin 1988).
styrkur súrefnisfrumeinda óveruleg-
ur, sem er meginorsök þess að óson-
styrkurinn er hlutfallslega lítill þar.
Mest allt súrefni er þar bundið öðrum
frumeindum. I efstu lögum gufu-
hvolfsins myndast súrefnisfrumeindir
greiðlega við rofnun súrefnissameinda
fyrir tilstilli útfjólublárrar geislun-
ar.
02 + hv —> 20 (2)
(hv = ljóseind með bylgjulengd
minni en ca. 200 nm)
Á hinn bóginn er styrkur súrefnissam-
einda (sem og heildarefnisstyrkur) lít-
ill á þessum slóðum og því að sama
skapi lítill ósonstyrkur. Um „miðbik-
ið“, eða í um 20-30 km hæð, er styrk-
ur bæði O og 02 hlutfallslega mikill og
129