Náttúrufræðingurinn - 1990, Blaðsíða 46

1. mynd. Stærsti gígurinn í gígaröð Svartahrauns. One of the craters in the crater row
which Svartahraun originated from. Ljósm. photo Jón Viðar Sigurðsson.
í stuttu gosi. Hraunið er þunnt,
hraunkantarnir eru víðast hvar rúmir
tveir metrar á hæð. Nokkrir hraun-
taumar hafa runnið suður eftir fjallinu
og eru þeir mjög áberandi úr lofti (2.
mynd).
Hraunið er ákaflega frauðkennt og
mjög mikið morknað af frostveðrun.
Yfirborð þess er því ekki eins og al-
gengast er að yfirborð nútíma hellu-
hrauna sé. Sjaldgæft er að sjá heilar
hraunhellur eða hraunreipi á því.
Bergfræðilega er hraunið ólivín-
þóleiít. Dílar eru langir plagioklas-
kristallar og ólivín sem inniheldur
króm-spínel. Grunnmassinn saman-
stendur af ólivíni, plagioklas, málm-
steindum og gleri. Haraldur Sigurðs-
son o.fl. (1978) benda á að ólivínþól-
eiítkvikan á Langjökulssvæðinu sé
frumstæð eða Iítið þróuð og hafi orðið
til við mikla hlutbráðnun í möttlinum
á um 10 km dýpi nálægt botni jarð-
skorpunnar.
Erfitt er að segja til um aldur
Svartahrauns en ætla má af útlitinu að
það sé mörg hundruð eða nokkur þús-
und ára.
ÖNNUR NÚTÍMAHRAUN
Þau hraun önnur sem hylja norðan-
vert Hagafell og eru eldri en Svarta-
hraun eru vafalítið einnig nútíma-
hraun. Þessi hraun eru ferskleg hellu-
hraun. Hraunreipi eru mjög algeng á
yfirborði þeirra. Hraunin ná alveg frá
norðurenda fjallsins og eitthvað suður
eftir því. Hraun sem eru austan
Svartahrauns eru eflaust ættuð frá eld-
stöð sem nú er horfin undir jökul,
skammt norðar á Hagafelli. Engin
ummerki eru um að jökull hafi skriðið
yfir hraunin þar sem þau standa nú út
undan jökli. Það verður því að teljast
156