Náttúrufræðingurinn - 1990, Blaðsíða 38

Langreyður. Ugginn er aðalgreiningareinkenni á tegundinni, þegar hún er greind á færi.
Fin whale. Ljósm. photo Jóhann Sigurjónsson.
af því að hvalirnir taka fæðu sína úr
sjónum, ættu þeir að vera ver settir en
dýr eyðimerkurinnar. Hvað veldur
þeim streitu? Hvað veldur þeim
dauða og á hvaða aldri? Hvenær æv-
innar er frjósemisskeið þeirra, á
hvaða árstíma fengitími, hver er þung-
unartíðni o.s.frv.?
Með mælingum á styrk ýmissa efna
í blóði (fjölda þyngdareininga í rúm-
málseiningu blóðs, t.d. mg/dl eða
mmol/1) hvalanna, má fá vísbendingu
um ýmis atriði, sem varða framan-
greindar spurningar. Þannig getur
saltstyrkur blóðs gefið til kynna,
hvernig dýrin bregðast við ferskvatns-
leysinu og hækkun á blóðstyrk streitu-
hormónsins kortisóls kannski bent til
álags eða ótta o.s.frv. Ýmis önnur
efni er áhugavert að mæla í blóði
þessara spendýra, bæði vegna stærðar
þeirra og sérstöðu í lifnaðarháttum,
en einnig vegna þess, að slíkar mæl-
ingar hafa aldrei áður, svo við vitum,
verið gerðar á svo stórum dýrum.
Árið 1981 voru sjómenn á hvalbát-
um hvalveiðistöðvarinnar í Hvalfirði
farnir að skera á styrtluæð hvalanna
strax eftir að þeir höfðu verið skotnir,
til þess að dæla þar inn sjó til kæling-
ar. Með þessu eykst nýting og gæði
kjötsins og mun þetta hvergi hafa ver-
ið gert annars staðar svo vitað sé.
Hvalveiðimenn gátu því samtímis tek-
ið blóðsýni úr sporðæðum hvalanna
fyrir okkur. Sýnin gátum við svo
geymt við — 20°C og gert á þeim
ýmsar mælingar (Jóhann Matthías
Kjeld 1982, Matthías Kjeld og ísleifur
Ólafsson 1987). 1 þessari grein munum
við lýsa niðurstöðum á mælingum
okkar á styrk 13 mismunandi efna í
blóðsýnum úr langreyðum. Efni þessi
eru nokkur málmsölt, tvö hormón
(efni, sem berast út í blóðrás frá ein-
hverju líffæri og hafa áhrif á starfsemi
148