Náttúrufræðingurinn - 1990, Blaðsíða 18

Eðlisþyngd ósons (sameindir/cm3)
108 1010 1012 1014
Eðlisþyngd lofts (sameindir/cm^)
I. mynd. Heildarloftstyrkur og ósonstyrkur yfir jörðu. Concentration profiles for air and
ozone in the Earth’s atmosphere. (Thrush 1988).
er ekki hægt að staðfesta á þessu stigi,
þar eð ónógar styrkmælingar eru til
aftur í tímann. Einungis mælingar
framtíðarinnar geta skorið úr um rétt-
mæti þessarar tilgátu.
Hin kenningin er að minnkun ósons
stafi af mannavöldum. Hafa þá eink-
um verið tilnefnd efnafræðileg áhrif
freons, sem eru efni sem einkum eru
notuð í úðabrúsum og ýmis konar
kælikerfi. Vitað er að slík efni geta
valdið eyðingu ósons við aðstæður lík-
ar þeim sem fyrir hendi eru í háloftun-
um. Kenningu þessari hefur verið
haldið mjög stíft á lofti að undanförnu
og með aukinni söfnun mæligagna
hefir sífellt fleiri stoðum verið rennt
undir hana.
Hér á eftir verður gerð grein fyrir
því í hverju meginhlutverk og mikil-
vægi ósons í andrúmslofti felst, sem
og þeim efnahvörfum sem geta haft
áhrif á styrk þess.
Oson er sameind byggð úr þremur
súrefnisfrumeindum (03). Auðvelt er
að skilja styrkbreytingu ósons með
hæð (1. mynd) með hliðsjón af mynd-
unarferli þess. Ósonsameindir mynd-
ast í andrúmsloftinu við árekstra súr-
efnisfrumeinda (O) og súrefnissam-
einda (02) og einhverrar þriðju
efniseindar í andrúmsloftinu (M).
O + Oz + M —> 03 + M (1)
Samkvæmt þessu er myndun ósons
háð styrk O og 02. Næst jörðu er
128