Náttúrufræðingurinn - 1993, Side 9

1. mynd. Nudduð og særð riðukind ineð sperrtan dindil, eitt af einkennum riðuveiki. Ljósnt.
Sigurður Sigurðarson.
Sjúklegar breylingar
Við krufningu sést næsta fátt afbrigði-
legt. Engar bólgubreytingar né aðrar
afleiðingar ónæmissvars sjást. Við
smásjárskoðun sjást óeðlilega stórar safa-
bólur í taugafrumum (neural vacuolation)
og jafnframt sést fjölgun og ofvöxtur
stjamfruma (astrogliosis). í kindum sent
hafa verið sýktar í tilraunaskyni er
safabólumyndunin í taugafrumum heilans
olt svo mikil að hann fær svampkennda
°g gljúpa áferð, en þetta einkenni er ekki
áberandi í náttúrulegri riðu (Prusiner
1982). í sýktum músum sjást oft prótín-
útfellingar (amyloid plaques) í tauga-
frumum heila, en sjaldan í kindum.
Árið 1981 skýrðu P.A. Merz og R.A.
Sommerville frá því að við rafeindasmá-
sjárskoðun mætti greina reglulega tví- og
fjórþætta prótínþræði í sviflausn úr riðu-
sýktum heilavef (2. mynd). Þau kölluðu
þræðina SAF (Scrapie associatedfibrils).
Séu SAF til staðar má nota þá til þess að
staðfesta að dýr haft verið riðusýkt, og
margir álíta að SAF séu smitefnið sjálft
eða fjölliða af því (Diringer o.fl. 1983).
Enn leikur þó nokkur vafi á eðli SAF og
talsverðs ruglings gætir varðandi skil-
greininguna (Prusiner 1989).
Faraldursfrœði
Þrátt fyrir ítarlegar rannsóknir víða um
heim hefur enn ekki tekist að finna
náttúrulegar smitleiðir riðuveiki með
neinni vissu. Lömb og kiðlingar virðast
geta smitast af mæðrunt sínum á fóstur-
skeiði eða við fæðingu (Gajdusek 1990),
en þó eru gögn um þetta ekki fullkomlega
sannfærandi (Westaway og Prusiner
1990). Samkvæmt íslenskum heimildum
virðist riða gjarna smitast þegar fé er
margt f þröngum beitarhólfum eða á húsi
3