Náttúrufræðingurinn - 1993, Page 98

14. mynd. Efsti hluti GuII-
fossgljúfra með Gullfossi.
Hér má sjá tvo ættliði
gljúframyndunar. Sá eldri
nær niður á stallinn í gljúfr-
inu og myndaðist í síðustu
og minnstu hlaupunum.
Neðra og mjóa gljúfrið er
grafið af Hvítá eftir ísöld.
Það hefur öll einkenni virkr-
ar gljúfurmyndunar, er
skriðulaust meðfram veggj-
um og enginn aur í botni.
The uppermost part of the
canyon at Gullfoss and the
waterfall Gullfoss. Two gen-
erations of cariyon erosion
can be seen. The older one,
which extends down to the
shelf was fonned by the lat-
est and smallest jökulhlaup.
The lower, smaller canyon
was cut by the river in post-
glacial time. It has all the
features of a canyon fitting
the present discharge, with
no talus along the walls and
no alluvial filling in the bot-
tom. Ljósm. photo Oddur
Sigurðsson.
30 m á öld og ætti slíkur graftarhraði að
koma vel fram á myndum sem teknar hafa
verið af fossinum í nær heila öld. Satt að
segja virðast þær breytingar hverfandi
litlar.
Láglendið
Neðsti hluti hlaupfarvegarins er lág-
lendið og hefur þar breiðst mjög úr hlaup-
unum. Hluti þeirra hefur runnið yfir til
Tungufljóts. Sá armur hefur myndað
lygnu ofan Einholts en neðan Geysis.
Þaðan hefur hann runnið áfram niður með
Tungufljóti og plokkað smá gljúfur í
kringum Faxa og Hríslæk. Þessi armur
hefur graftð í sundur jökulgarð Búðaraðar
við Tungufljót á 1,5 km breiðu svæði.
Hinn armurinn hefur farið niður með
Hvítárgljúfri og sjást ummerki hans víða
á gljúfurbörmum. Hlaupin eiga drýgstan
þátt í að grafa gljúfrin. Þessi armur tekur
einnig í sundur Búðaröðina á breiðu svæði
og er það hið síðasta sem sést til
hlaupanna.
Öll ummerki um hlaupin hverfa þama
í um 50 m hæð yfir sjó. Ástæðan kann að
vera sú að sjávarmál hafi verið þarna rétt
neðan við 50 m hæð þegar hlaupin áttu
sér stað og að sléttlendið þarna sé óseyrar
hlaupanna. Þjórsárhraun hafa falið þessa
92