Samvinnan - 01.06.1972, Blaðsíða 45

annarri manneskju hlutdeild í sjálfum
sér kemst ekki hjá því að þiggja af þeirri
sömu á móti. Þannig er ástin kraftur sem
fæðir af sér nýja ást. Auk þess sem full-
burða ást krefst þess að fyrir hendi sé
hæfni tilað gefa, þurfa ýmsir aðrir eigin-
leikar að koma til: umhyggja, ábyrgð,
virðing og þekking'.
Sú umhyggja sem ástin felur í sér kem-
ur skýrast fram í ást móður á barni sínu.
Móðirin er natin við barnið, hlúir að því
sem bezt hún má. Sá sem elskar finnur
til ábyrgðar. Ekki einasta gagnvart sjálf-
um sér, heldur og gagnvart meðbræðrum
sínum. Hann lætur sér jafn annt um
velferð þeirra og sjálfs sín. Sú hætta er
þó fyrir hendi, að slík ábyrgðartilfinning
fari að bera keim af óþarfa afskiptasemi
og jafnvel drottnunargirni, ef ekki kæmi
jafnframt til virðing, hæfni tilað líta á
hverja manneskju einsog hún er, gera sér
grein fyrir sjálfstæði hennar sem ein-
staklings. Sé um raunverulega ást einnar
manneskju á annarri að ræða, er hún
eitt með henni einsog hún er, ánþessað
reyna að laga hana að eigin vilja og ósk.
Forsenda þess að hægt sé að bera virð-
ingu fyrir annarri manneskju er að
þekkja hana; geta tilaðmynda gert sér
grein fyrir angri, sem gerir vart við sig
hjá henni, enda þótt hún reyni að dylja
það. f nánum tengslum við þörf manns-
ins fyrir að vinna bug á einstæðings-
kennd sinni meðþvíað sameinast annarri
manneskju er löngun hans tilað komast
fyrir „leyndarmál manneskjunnar“, upp-
götva það sem býr að baki hugsunum
hennar, athöfnum og orðum. Oft getur
svo farið, að þessi löngun tilað komast
að innsta kjarna þess sem lifir og hrærist
taki á sig mynd grimmdar og harðneskju.
Tökum til dæmis barnið sem slítur vængi
af fiðrildi einsog tilað komast að innsta
kjarna þess, uppgötva leyndarmál þess. Á
vissan hátt má segja að ástin kyrri þessa
fýsn tilað komast að innsta kjarnanum
meðþvíað gera tveim manneskjum fært
að verða eitt hvor með annarri. Fyrir til-
stilli ástarinnar, meðþvíað veita ann-
arri manneskju hlutdeild í sjálfum sér
og eignast hlutdeild í henni um leið,
skynjar einstaklingurinn sjálfan sig, upp-
götvar sjálfan sig og þann sem hann elsk-
ar, uppgötvar manninn. Eina leiðin tilað
öðlast algera þekkingu á manninum er að
elska; ástin nær langt út yfir endimörk
allra hugsana og orða.
Bakvið þessa eðlislægu þörf mannsins til-
að sameinast annarri manneskju býr önn-
ur sérstæð líf f ræðilegleg þörf: þörf fyrir að
sameina í eitt hin andstæðu skaut kynj-
anna beggja, karlkyns og kvenkyns. Líf-
fræðilegur samdráttur þessara andstæðu
skauta fær manninn tilað leita samein-
ingar við hitt kynið. Þessi samdráttur er
undirstaða sköpunarinnar; hann á sér
fjölmargar hliðstæður í náttúrunni, ekki
einungis meðal dýra og jurta, heldur og
í samdrætti jarðar og regns, fljóts og hafs,
dags og nætur, ljóss og myrkurs, efnis og
anda.
Ást foreldris og barns
Eitt sérstakt tilbrigði ástarinnar er ást
milli foreldris og barns. Eftir fæðinguna
er barnið í byrjun lítið fráburgðið því
sem það var í móðurkviði. Það ber ekki
kennsl á hluti, er enn ekki orðið meðvit-
að um sjálft sig, um skilin milli sjálfs
sín og umheimsins. Móðirin er allt, hlýja,
næring, öryggi og fullnæging allra þarfa.
Með tímanum fer barnið að skynja hlut-
ina einsog þeir eru; það fer að skynja
þroska sinn, svalandi mjólkina, brjóstið
og móðurina sem aðskildar einingar. Það
lærir að gera sér grein fyrir séreðli hlut-
anna, á hvern hátt þeir eru frábrugðnir
hver öðrum. Það lærir að gefa einstökum
hlutum nafn og handleika þá. Það byrj-
ar smámsaman að gera sér grein fyrir
einu: að þaff er elskaff. Það er elskað fyrir
að vera það sem það er; það er elskað
fyrir aff vera. Ást móðurinnar er ekki ást,
sem barnið þarf að vinna til eða getur á
nokkurn hátt unnið til. Hún er.
Eftir því sem tímar líða vaknar hjá
barninu löngun tilað vekja með eigin
athöfnum ást á sér, t. d. meðþvíað búa
til eitthvað smáræði og gefa móðurinni
(eða föðurnum). Smátt og smátt kemst
barnið síðan af því stigi að vera einungis
þiggjandi ástar og byrjar að elska á móti.
Ófullburða ást fylgir lögmálinu: Ég elska
afþvíaff ég er elskaffur; fullþroska ást
hinsvegar: Ég er elskaffur afþví ég elska.
Eftir því sem barnið eldist losnar urn
tengsl þess við móðurina, en þessístað
verða tengsl þess við föðurinn nánari.
Andstætt móðurástinni er ást föðurins
skilyrt (conditional). Barnið verður að
vinna til hennar, verðskulda hana. Ást
þessara tveggja aðila, föður og móður, er
í fyllsta samræmi við þarfir barnsins. í
frumbernsku hefur barnið bæði líkam-
lega og andlega þörf fyrir skilyrðislausa
ást og umhyggju móðurinnar. Uppúr sex
ára aldri fer barnið að þarfnast ástar
föðurins, fyrirmæla hans og leiðsagnar.
Móðirin veitir barninu öryggi í lífinu, í
föðurins hlut fellur fremur að veita barn-
inu tilsögn í því, hvernig það skuli bregð-
ast við félagslegu umhverfi sínu. Engu
að síður ber föðurnum að varast að beita
barn sitt hótunum eða valdi af nokkru
tæi. Ást hans á að einkennast af skiln-
ingi og umburðarlyndi. Hann á að gera
sitt tilað efla sjálfstæðan vilja barnsins
og líta á það sem sjálfsagðan hlut, þegar
þarað kemur að barnið losar sig undan
áhrifavaldi hans og fer að lúta eingöngu
vilja og áhrifavaldi sjálfs sín. Þannig
hvarflar maðurinn í bernsku milli ástar
föður og móður. Fullþroska manneskja er
hinsvegar ekki lengur háð föður sínum
eða móður, heldur hefur hún sameinað
ást þeirra beggja í sjálfri sér og er þar-
með laus undan áhrifavaldi þeirra. Þann-
ig er hún fær um að veita öðrum þá ást
sem bæði faðir og móðir hafa veitt henni
sjálfri, ást sem felur jafnt í sér öryggi
móðurinnar og leiðsögn föðurins. Þetta
hvarfl einstaklingsins milli móður- og
föðurástar og endanleg sameining þeirra
beggja í vitund hans sjálfs er undirstaða
andlegs heilbrigðis og þroska.
Sá sem elskar aðeins eina manneskju
og stendur á sama um aðra meðbræður
sína, elskar ekki í raun og veru, heldur
veitir á þennan hátt einungis útrás tak-
markalausri sjálfselsku sinni. Sá sem ber
sanna ást í brjósti til annarrar mann-
eskju, hann elskar og allt mannkynið,
veröldina, lífið.
Kynferðisleg ást
Ást á náunganum er undirstaða ann-
arrar ástar. Ást á náunganum er ást á
öllum mannverum: hún einkennist af því,
að hún skilur engan útundan. Hún felur
í sér vitund um einingu allra manna; hún
byggist á þeirri vissu, að við erum öll eitt.
Ást á náunganum á upptök sín í ást á
hverjum þeim sem er hjálparvana, fá-
tækur eða framandi. Með því að finna til
samúðar með þeim sem þarf á hjálp að
halda byrjar maðurinn að þroska með
sér ást á náunganum.
Áður hefur verið vikið lítillega að móff-
urástinni. Eðli móðurástarinnar er um-
hyggja fyrir uppvexti og þroska barns-
ins. Þannig er það og vilji móðurinar að
losa um þau bönd sem binda barn og
móður í frumbernsku, eftir því sem tímar
líða. Móðurástin hefur semsé í för með
sér, að tvær mannverur, sem hafa verið
eitt, eru skildar að. Andstæða þessa er
kynferffisleg ást (erotic love) þarsem tvær
aðskildar mannverur verða eitt.
Kynferðisleg ást byggist á löngun tilað
sameinast algerlega annarri manneskju,
verða eitt með henni. Eðli sínu sam-
kvæmt tekur hún því einungis til einnar
mannveru. Kynferðisleg ást er án efa við-
sjárverðasta tegund ástar. Mikilvægur
þáttur slíkrar ástar er likamlegt samband
tveggja elskenda, löngunin tilað samein-
ast annarri mannveru líkamlega. Slík
sameining verður þó ekki til þess að
manninum takist að sigrast á einstæð-
ingskennd sinni, nema raunveruleg ást
búi að baki. Þrátt fyrir það að kynferðis-
leg ást beinist að einum aðila, þá verður
slík ást jafnframt að fela í sér ást á gjörv-
öllu mannkyni, á öllu þvi sem lifir, tilað
hún geti talizt sönn. í vestrænu nútíma-
þjóðfélagi lítur fólk oft og tiðum á slíka
ást sem afleiðingu einhverrar snöggrar
tilfinningar sem grípi manninn jafnvel á
einu augabragði. Slik tilfinning ristir
hinsvegar alla jafna ekki djúpt; raun-
veruleg ást er annað og meira en snögg
tilfinningasveifla; í henni er jafnframt
45