Samvinnan - 01.02.1977, Side 24

Samvinnan - 01.02.1977, Side 24
SAMBANDIÐ 1917—1921 Upphaf heildsölu og verðfallsár 1917 Sambandið setti á stofn aðalskrifstofu og heildsölu í Reykja- vík. Hallgrímur Kristinsson var ráðinn framkvæmdastjóri (fyrstur manna því að áður hafði formaður Sambands- stjórnar haft framkvæmdastjórnina með höndum í hjá- verkum). Lögum Sambandsins var breytt: komið á samábyrgð aðildar- félaganna á skuldbindingum Sambandsins; innbyrðis sam- ábyrgð gerð að skilyrði fyrir aðild samvinnufélags að Sam- bandinu; tryggður réttur Sambandsins til að kanna hag, reikninga og starfshætti aðildarfélaga; og settar reglur um myndun varasjóðs og stofnsjóðs Sambandsins með hlið- stæðum hætti og í einstökum félögum; allt miðaði þetta að því að tryggja fjárhag og lánstraust Sambandsins þegar það sneri sér meira en áður að innkaupum fyrir kaupfélögin. Vegna stríðsins beindust vörukaup íslendinga mikið vestur um haf. Sambandið stofnaði skrifstofu í New York undir stjórn Guðmundar Vilhjálmssonar. Landsverslun sá að miklu leyti um vörukaup frá útlöndum, og dró það úr verk- efnum Sambandsins. Útbreiðsla samvinnuverslunar Mörg kaupfélög voru stofnuð á árunum 1918 til 1920 og gengu flest í Sambandið þegar í stað. Var raunar ólíkt hægara að koma á fót kaupfélögum nú þegar leita mátti til Sambandsins með flest viðskipti og njóta þar um leið leiðbeininga og félagslegs stuðnings. Einnig gengu mörg eldri kaupfélög í Sambandið á þessum árum. Á þeim árum þegar Sambandið sinnti mest afurða- sölu stóðu þau félög utan við það sem einkum voru sölufélög, bæði þéttbýliskaupfélög, sem að vísu voru enn fá og smá, og héraðskaupfélög sem störfuðu við hlið sérstakra sláturfélaga. Þannig höfðu kaupfélögin á Hvammstanga og Sauðárkróki gengið úr Samband- inu en sláturfélög komið í staðinn. Þau gengu nú í Sambandið á ný ásamt kaupfélögum Skaftfellinga, Eyfellinga og Grímsnesinga á svæði Sláturfélags Suð- urlands. Einnig gengu í Sambandið kaupfélög kaup- staðarbúa í Reykjavík, Vestmannaeyjum, á Seyðis- firði og Akureyri svo og kaupfélög í ýmsum smærri þorpum á Austur- og Vesturlandi. Um þessar mundir varð samvinnuverslun almenn í Austur-Skaftafellssýslu og austanverðri Rangárvalla- sýslu, þar sem kaupfélög höfðu ekki starfað áður, svo og á Snæfellsnesi, Vestfjörðum og Austfjörðum, þar sem hún hafði átt erfitt uppdráttar eftir krepp- una 1907. Var nú svo komið að langflestir landsmenn áttu kost á að versla í kaupfélagi. Ritdeilur hófust milli samvinnumanna og kaupmannasinna. Fimm kaupfélög gengu í Sambandið, öll á Norðurlandi. Sigurður Jónsson varð ráðherra, og tók þá Jónas Jónsson frá Hriflu við ritstjórn Tímaritsins. Sigurður gerði breytingar á stjórn Landsbankans til að tryggja að samvinnufélög nytu þar hliðstæðrar fyrirgreiðslu og einkafyrirtæki. 1918 Utanríkisverslunin var nú að mestu komin í hendur ríkisins, Landsverslunar og Útflutningsnefndar, svo að verkefni Sambandsins þurru í bili. Kaupfélögum landsins tók að fjölga allört, en aðeins eitt gekk í Sambandið á árinu; þremur umsóknum var hafnað vegna ófullnægjandi samábyrgðar. Keypt var lóðin undir Sambandshúsið í Reykjavík. Haldið var þriggja mánaða samvinnunámskeið í Reykjavík, og í desember hófst annað námskeið lengra; er þetta talið stofnár Samvinnuskólans. Heimsstyrjöldinni lauk í nóvember. 1919 Hagur samvinnufélaganna hafði verið allgóður á striðsár- unum og batnaði enn 1919. Verðlag var ört hækkandi, eins og undanfarin ár, en íslenskar búsafurðir hækkuðu mun meira en aðfluttar vörur. Sambandið tók við miklu af viðskiptum kaupfélaganna og náði happasölu á gærum í Bandaríkjunum og á saltkjöti í Noregi (en þangað hafði saltkjötssalan beinst á stríðsár- unum og hélst svo meðan saltkjöt var flutt út að ráði). Heildsala Sambandsins hófst nú fyrst að marki. Garnastöðin í Reykjavík, byggð 1924, en garnahreinsun hófst í Reykja- vík 1919 að tilhlutan Sambandsins. V- 20
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104

x

Samvinnan

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Samvinnan
https://timarit.is/publication/340

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.