Samvinnan - 01.02.1977, Blaðsíða 29

Samvinnan - 01.02.1977, Blaðsíða 29
1927 Hagur bænda var góður þetta ár og hið næsta og fram- kvæmdir allmiklar. Innflutningur Sambandsins á búvélum og verkfærum var endurskipulagður og aukinn. Sett var á fót skrifstofa í Hamborg undir stjórn Óla Vil- hjálmssonar. Jónas Jónsson hvarf frá stjórn Samvinnuskólans og Sam- vinnunnar um fjögurra ára skeið til að gegna ráðherra- embætti, en Þorkell Jóhannesson tók við hvoru tveggja. 1928 Hagur bænda og samvinnuhreyfingarinnar stóð með blóma, sjóðir efldir og framkvæmdir miklar. Freðkjötssalan jókst stórum, og voru kaupfélögin hvert af öðru að koma upp frystihúsum við sláturhús sín. Einnig var nú að hefjast mj ólkurbúarekstur samvinnufélaga. Sambandið gekk í Alþjóðasamband samvinnumanna. 1929 Ríkið tók sér einkasölu á áburði og fól Sambandinu áburðar- söluna. Sambandið hóf freðkjötssölu í Reykjavík. Gærurotun lá niðri þriðja árið í röð vegna markaðsástæðna. 1930 Hófst heimskreppan mikla sem mótaði efnahagslíf landsins í áratug. Sala útflutningsvara tregðaðist og varð verðhrun á ull og gærum. Sambandið keypti ullarverksmiðj una Gefjun á Akureyri og jók starfsemi hennar næstu árin. Mest var þar unninn lopi, hráefni til heimilisiðnaðar, en einnig voru þar vef- stólar. Sigursteinn Magnússon varð framkvæmdastjóri skrifstofu Sambandsins í Leith í stað Guðmundar Vilhjálmssonar sem varð forstjóri Eimskipafélags íslands. Samvinnuiðnaður Fram til 1930 kvað lítið að verksmiðjuiðnaði á ís- landi enda óverndaður með öllu. Sambandið rak þá garnahreinsun og gærurotun sem hvort tveggja er ein- föld frumvinnsla afurða. Á kreppuárunum batnaði aðstaða íslensks iðnaðar, bæði vegna tollverndar og viðskiptaaðstæðna, enda efldist hann þá verulega. Þar var Sambandið í farar- broddi, sérstaklega með uppbyggingu Gefjunar og Ið- unnar sem voru langstærstar í sniðum af iðnfyrirtækj - um samvinnumanna. Fyrstu árin þjónaði Gefjun einkum heimilisiðnaði sveitafólks, en frá 1936 framleiddu báðar verksmiðj- urnar fullkominn iðnvaming, svo sem fataefni og skó, fyrir innlendan markað og spöruðu mikinn gjaldeyri auk þess sem þær juku atvinnu á Akureyri og léttu á útflutningsmarkaðnum fyrir ull og skinn. Einnig voru á þessum árum stofnaðar á Akureyri uiinni verksmiðjur, kaffibætisgerð og sápuverksmiðja í sameign Sambandsins og KEA og smjörlíkisgerð í eigu kaupfélagsins eins. t------------------------------------------------ Umsvif kaupfélaganna Kaupfélögin voru á þessum árum fyrst og fremst verslunarfélög, en í tengslum við verslunina, einkum afurðasöluna, komu upp fyrirtæki eins og sláturhús, frystihús, mjólkurbú, brauðgerðarhús og kornmyllur; voru þau tíðast rekin af kaupfélögunum sjálfum. Einstaka kaupfélög höfðu enn meira umleikis. Ber þar sér í lagi að nefna Kaupfélag Eyfirðinga. Það var ekki aðeins fyrst til og umsvifamest allra kaupfélaga í flestum fyrrnefndum greinum, heldur tók það einnig upp svínarækt (1928), miðstöðvarlagnir (1929), smjör- líkisgerð (1930), útgerð flutningaskipa og fiskiskipa (1934), kjötvinnslu (1934), vátryggingastarfsemi (1935), lyfsölu (1936), gróðurhúsarekstur og kornyrkju (1937), kassasmíði (1939), skipasmíði (1940), rekstur gistihúss (1944) og vélaverkstæðis (1945). —.— ------------------------------------------) 1931 Kreppan var nú í algleymingi og skuldasöfnun bænda kom fram á kaupfélögunum og Sambandinu. Varð á ný að grípa til strangra aðhaldsaðgerða. Sambandið fækkaði starfsliði og lækkaði laun. Lögð var niður skrifstofan í Hamborg. Gefjun kom upp saumastofum í Reykjavík og á Akureyri. Viðskipti sjómanna við kaupfélögin höfðu farið hraðvaxandi um skeið, og var nú svo komið að Sambandið seldi tíunda hluta fiskframleiðslu landsmanna, langmest saltfisk. Nýtt vörugeymsluhús við Reykjavíkurhöfn var tekið í notk- un og hafin þar fóðurblöndun. 1932 Kaupfélögunum tókst að draga mjög úr vörusölu til félags- manna sinna svo að skuldir við Sambandið hættu að vaxa, þrátt fyrir mjög kröpp kjör bænda, og velta Sambandsins minnkaði um fullan þriðjung frá fyrra ári. Vegna tollahækkunar og innflutningskvóta í Noregi horfði þunglega fyrir saltkjötssölu; var því meira kapp lagt á upp- byggingu frystihúsanna. Sambandið og Kaupfélag Eyfirðinga stofnuðu saman sápu- verksmiðjuna Sjöfn og kaffibætisgerðina Freyju. Sambandið hóf kjötreykingu í Reykjavík, en gærusútun á Akureyri. Sambandið tók þátt í stofnun Sölusambands íslenskra fisk- framleiðenda sem síðan sá um útflutning saltfisks í um- boði seljenda. Nýreist verksmiðjuhús Gefjunar á Akureyri 1935. Gefjun var þá orðin einna stærst í sniðum alira fyrirtækja í íslenskum framleiðsluiðnaði. 25
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104

x

Samvinnan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Samvinnan
https://timarit.is/publication/340

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.